نویسندگان:

علیرضا حقگویان¹ ، محمدمهدی کریمی نیا² ، مجتبی انصاری مقدم³ ، سعید حبوباتی⁴ .

¹دانش آموخته سطح سوم حوزه علمیه قم، محقق و پژوهشگر

²استادیار و عضو هیات علمی دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم

³دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه میبد، پژوهشگر و مدرس دانشگاه

⁴کارشناس ارشد علوم قرآن و حدیث، دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم

چکیده فارسی: تمامی اندیشه های مبتنی بر آموزه های الهی ارتباط خود با عقل را حفظ کرده اند و در اسلامی این ارتباط با عنوان حسن وقبح عقلی شناخته می شود تایید عقل در قاعده لاضرر به خوبی تبلور دارد زیرا عقل هیچ گاه حکم به الزام دستوری صادرنمی کند که توان انجام آن وجود ندارد از جمله مهم ترین مبانی این امر می توان به حدیث لاضرر اشاره کرد که از سویپیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم نقل شده و مبنای استنباط و برداشت های گوناگونی در طی سالیان متمادی قرارگرفته است و اصولیون هرکدام به تبع اندیشه خود از این حدیث شریف استنباط هایی داشته اند در خصوص قلمرو این قاعدهدر میان فقها اختلاف نظر های متعددی وجود دارد و قلمرو این قاعده از جهات گوناگونی توسط فقها تقسیم بندی شده است از جمله تقسیم بندی های ارائه شده می توان به رخصی یا عزیمت بوده این قاعده، جریان آن در عدمیات، شمول آن نسبت بهحرج شانی و غیره اشاره کرد که در این نوشتار از طریق روش کتابخانه به بیان آراء اندیشمندان این عرصه و نقد و بررسینظرات فقها و اصولیون در خصوص مجرای قاعده لاضرر می پردازیم

کلمات کلیدی: عسر و حرج ، اضطرار ، اجبار ، اکراه ، رخصت ، عزیمت .