نویسندگان:

احمدرضا کیخای فرزانه¹ ، معصومه نمرودی ژاله² ، علیرضا راهبرکهخاژاله³ .

¹دانشیار زبان و ادبیات فارسی واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد سیستان و بلوچستان

²دانشجوی دکترا زبان و ادبیات فارسی واحد علوم و تحقیقات سیستان و بلوچستان

چکیده فارسی: در بین متونی که از گذشته های دور به میراث رسیده واژه فرهنگ در معیاری خاص استفاده شده است اینکه کلمه فرهنگ از دو حرف فره به معنای شکوه و عظمت است و هنگ از ریشه اوستایی سنگ به معنی کشیدن و سنگینی و وقار گرفته شده جای تامل و درنگ بیشتری دارد فرهنگ عبارت است : از مجموعه ارزش های مادی و معنوی که توسط انسان ها در طول تاریخ انسانی آفریده شده است هرفرهنگی در هر دوره ای مبین میزان ، سطح پیشرفت و ترقیات فنی ، تجربیات تولیدی در کار ، وضع آموزش و پرورش ، علوم وادبیات ، هنرها ، آرمان ها و نهاد های اجتماعی معین از زندگی انسان هاست هویت عبارت است از :احساس و آگاهی و شناخت از خود آگاهی انسان از وجود و شخصیت و ویژگی های خود و از جمله تفاوت او با سایرموجودات زنده است دین از ارکان مهم هویت است فرهنگ مردم ما بر اساس دین اسلام است پس از وروددین اسلام به ایران دگرگونی بزرگی در فرهنگ ایرانیان پدید آمد وعقاید ، ارزش ها و حتی نظام سیاسی و قوانین ما از دین اسلام نشیت گرفت نویسندگانی که پس از اسلام وارد عرصه شعر و هنر شدند به ساختن هویت اسلامی ایرانی پرداختند و بهنوعی هویت سازی فرهنگی نمودند ابتدا ارزش ها را کشف کردند ارزش هایی چون خوب و بد ،زشت و زیبا و مطلوب و نامطلوب دانستن امور مختلف و در مرحله بعد ارزش ها ، هنجارها را ایجاد کرد و در نهایت هنجار ها به رفتار ما جهت دادند جامی در کتاب بهارستان که به نوعی از گلستان سعدی تقلید کرده نمونه بسیاری از ارزش ها و غیر ارزش را بیان نموده و و هنجارهایی را که متناسب با عرف و اعتقادات بوده ستوده و آنچه با اصول اعتقادی و عرف متغایر دیده طرد کرده است و بدین ترتیب هویت و سرشت مردم جامعه را در جهت ساخت فرهنگ اسلامی ایرانی پرورانده است در این مقاله به بررسی مولفه های هویت ساز در بهارستان جامی پرداخته می شود و نکات اخلاقی ، اجتماعی ، دینی و سیاسی مورد ارزیابی قرار می گیرد تشویق ها و ترغیب جامی در انجام کار نیک و منع او از انجام کار زشت و ناپسند به تصویر کشیده می شود تا جامعه ی انسانی خود را برپایه اندیشه های نیک چون عدالت و انصاف ،تواضع و فروتنی ، حفظ عفاف و صفای ضمیر بسازیم و از اندیشه های بد و ناپسند چون ریا ، ظلم و ستم ، تجاوزبه حقوق دیگران و حرص و طمع پاک سازیم روش انجام این تحقیق بدین ترتیب بود که به کتاب بهارستان جامی مراجعه شد و از ابتدا تا انتها خوانده شد و موارد فرهنگ ساز که در ضمن حکایات و روضه ها بیان شده بود استخراج گردید و جمع آوری و گروه بندی شد گروهی صفات نیک که عملبه آن سفارش شده و گروهی دیگر صفاتی که فرهنگ و هویت جامعه را به انحطاط می کشاند و ما را به دوری از آن فرا خوانده است اما نتایج حاصل از این تحقیق که از حکمت ها ، روضه ها ، حکایات و فایده ها به دست آمد نشان داد که جامی در زمینه هویت سازی فرهنگی بعضی از صفات را که بنای آن بر ساخته شدن فرهنگ پویا و اسلامی است ، یادآور شده و بر عمل به آن سفارش نموده و از سوی دیگر از صفات ناپسند ما را دور ساخته است بیشترین بسامد صفات نیکو در زمینه عدالت و داد ، عزت و قناعت ، صفای ضمیر و و صفات ناپسند تاکید شده از قبیل : طمع ، ریاکاری ، کبر و غرور و حسد می باشد در مواردی نیز حاکمان ظالم را مورد خطاب قرار داده تا فرهنگ حاکم بر جامعه را فرهنگی مردم پسند و اسلامی سازد

کلمات کلیدی: فرهنگ ، هویت ، هویت سازی فرهنگی ، بهارستان جامی ، ازدواج .