نویسندگان:

¹استادیار، گروه روان‌شناسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، واحد خرم آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، خرم آباد، ایران (نویسنده مسئول)

چکیده فارسی: در فرایند هویت‌یابی، افزون بر ویژگی‌های شخصیتی افراد، ساختارهای بیرونی متعددی مانند خانواده نقش مؤثری دارند. هدف این پژوهش بررسی نقش رابطة خواهر و برادری در فرایند هویت‌یابی نوجوانان است. روش تحقیق از نوع همبستگی است و به منظور تعیین میزان اهمیت متغیرهای ساختاری و فرایندی رابطة خواهر و برادری از مدل رگرسیون چندمتغیری استفاده شده است. جامعة آماری دانش‌آموزان پسر و دختر مقطع متوسطة دوم در سال تحصیلی 1396-1397 شهر قم و با نمونه‌گیری طبقه‌ای - خوشه‌ای چندمرحله‌ای 448 نفر انتخاب شد. داده‌ها با دو ابزار مقیاس گسترش‌یافتة سنجش عینی پایگاه هویت من (EOM-EIS) و شاخص‌های روابط برادر و خواهری (IBR and ISR) گردآوری شد. یافته‌ها نشان داد متغیرهای فرایندی و برخی متغیرهای ساختاری (تعداد خواهر، فاصله با خواهر و ترتیب توالد) در هویت سردرگم، مهلت‌خواه و تحقق‌یافتة نوجوانان دارای خواهر، در هویت سردرگم نوجوانان دارای برادر و هویت سردرگم و زودهنگام نوجوانان با خواهر و برادر پیش‌بینی‌کنندة معناداری است. نتیجه این شد که به‌طورکلی یکی از عوامل مؤثر خانوادگی بر فرایند هویت‌یابی نوجوانان زیرسیستم روابط خواهر و برادری است. هم متغیرهای ساختاری و هم متغیرهای فرایندی رابطة خواهر و برادری توان پیش‌بینی برخی از پایگاه‌های هویت در دورة نوجوانی را دارند. البته سهم اهمیت متغیرهای فرایندی بیشتر از متغیرهای ساختاری است.

The Role of Sister and Brother Relationship in the Self Identity with the Emphasis on Procedural and Structural Variables

English Abstract: In the process of identity development, the numerous external structures such as family are of effective role as well as the personality traits of persons. The purpose of this research is studying the role of sister and brother relationship in regard with the process of teenagers’ identity development. The research method was correlational and the multiple- variable regression model was utilized in order to determine the amount of importance of procedural and structural variables. The statistical population was 448 high school students selected among the boys and girls in Qom city through the clustered sampling. The data was collected through two instruments of the objective measurement of self identity (EOM-EIS) and indexes of sister and brother relationships (IBR-ISR). The findings of research illustrated that the procedural and some structural variables (including the number of sisters, siblings’ age difference and birth order) is a meaningful predictor in diffuse-avoidant and developed identity of teenagers who have sister, in diffuse-avoidant identity of teenagers who have brother and in the diffuse-avoidant, early developed identity of teenagers who have sister and brother. The result is that one of the family related elements effective on the process of teenagers’ identity development could be attributed to the relationship between sister and brother. Both procedural and structural variables are able to predict some of the foundations of identity in teenage period. Of course, the role of procedural variables is more than that of the structural ones.