نویسندگان:
حلیمه عنایت1 ، مرضیه عسکری2 .1دانشیار دانشکدۀ اقتصاد و علوم اجتماعی، بخش جامعه‌شناسی، دانشگاه شیراز
2دانشجوی دکتری علوم اجتماعی، گروه جامعه‌شناسی و برنامه‌ریزی اجتماعی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران.
چکیده فارسی: آثار هنری، بخشی اساسی از فرهنگ یک جامعه و منعکس‌کنندۀ وضعیت فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی آن جامعه هستند. پژوهش پیش‌رو به تحلیل گفتمان انتقادی نمایشنامۀ خشکسالی و دروغ نوشتۀ محمد یعقوبی می‌پردازد تا مطالعه کند که مفهوم جنسیت در این متن زبانی در قالب چه گفتمان‌هایی تولید یا بازتولید می‌شود. یعقوبی از نمایشنامه‌نویسانی است که در بیشتر آثارش، مضمون روابط میان زن و مرد در محیط خانواده و نقش‌های جنسیتی، برجسته است. برای نیل به هدف پژوهش، نظریه‌های مربوط به جنسیت از بعد زیست‌شناختی، فرهنگی و گفتمانی مطرح شده‌اند و در بخش روش تحقیق، رویکرد تاریخی-گفتمانی روث وداک که پس‌زمینه‌های تاریخی-اجتماعی متون را برای تحلیل درنظر می‌گیرد، انتخاب شده است. بهره‌گیری از افق تاریخی-اجتماعی دهۀ هشتاد و تحلیل متن نمایشنامه با استفاده از راهبرد‌های پنج‌گانۀ وداک و بررسی مضامین کلیدی مندرج در آن نشان می‌دهد در نمایشنامۀ خشکسالی و دروغ، تعریف جنسیت و نقش‌های جنسیتی در وضعیتی میان گفتمان سنتی رسمی مسلط و گفتمان مدرن (به‌عنوان گفتمان رقیب) که امکان بروز آن در دهۀ هشتاد فراهم شد، تولید می‌شود. همچنین نویسندۀ متن به‌خوبی توانسته موقعیت جامعۀ در حال گذار به‌سمت مدرنیتۀ ایران در دهۀ هشتاد و پیامدها و تحولات ایجادشده به سبب آن در عرصۀ خصوصی خانواده و روابط زناشویی را در خصایص شخصیت‌هایش بازنمایی کند.
The Analysis of the Concept of Gender in the Drama “Drought and Lie” through the Discourse-Historical Approach of Ruth Wodak
English Abstract: Art is a fundamental component of the culture of a society, and its motifs can serve as a reflection of the society’s cultural, social, political, and economic status. In this investigation, the text of Mohammad Yaghoubi’s drama “Drought and Lie” from the 2000s serves as the data for analysis. The purpose of this research is to study the concept of gender in the aforementioned text in order to identify the manner in which this concept is generated or perpetuated within the context of the social conditions of Iran in the 2000s. Ruth Wodak’s discourse-historical approach has been selected in the research methodology section. The research results indicate that the drama “Drought and Lie” presents the definition of gender and gender roles in a state that is between the traditional official dominant discourse and the modern discourse (as the rival discourse), which was established in the 2000s, by employing the historical-social horizons of the era and utilizing Wodak’s fivefold strategies to analyze the linguistic aspects of words, phrases, and key contents of the text. The final conclusion posits that the author of the drama “Drought and Lie” has effectively conveyed the position of Iran's transitional society toward modernity in the 2000s, as well as the repercussions of cultural changes in the private sphere of family and marital relations.