نویسندگان:

¹مدیر گروه تربیت پژوهی مؤسسه معارف اهل بیت

²استاد خارج فقه و اصول و مدرس و پژوهشگر فقه تربیت

چکیده فارسی: محیط تربیت یکی از مؤلفه­های اثرگذار بر راهبرد (کلان‌روش) تربیت است؛ ازاین‌رو در اتخاذ راهبرد تربیت، توجه به اوضاع محیطی و حفظ تناسب با آن ضرورت دارد. این در حالی است که در دانش تربیت اسلامی، تاکنون کمتر از این «نسبت» و چگونگی رسیدن به «تناسب» ـ میان محیط با راهبرد تربیت ـ به‌ویژه در محیط­های ناهمسو بحث شده است. در میان اندیشمندان تربیت اسلامی، علی صفایی حائری از معدود کسانی است که به این موضوع توجه داشته است. در این راستا پژوهش حاضر در صدد است با واکاوی آثار ایشان به روش توصیفی ـ تحلیلی به‌طورمشخص به دو پرسش مهم پاسخ دهد: اول اینکه هجمه­های محیطی کدام‌اند و چه دسته­بندی مؤثری ـ از حیث تأثیرگذاری بر راهبرد تربیت ـ می­توان از آنها پیشهاد داد؟ دوم اینکه با چه راهبرد تربیتی می‌توان متربی را در برابر هجمه­های شناسایی‌شده مصونیت بخشید؟ یافته­های این پژوهش نشان می­دهد هجمه‌های محیطی بر اساس موقعیتشان در نسبت با متربی، به دو دستة «بیرونی» و «درونی» تقسیم می­شوند که «شبهه­»، «جلوه­ و جذابیت­»، «طعنه­ و تمسخر»، «امر و نهی­»، «بدگویی­»، «بی­اعتنایی­ و منزوی کردن فرد در جمع» و «دل‌سوزی و خیرخواهی­ نابجا» از مصادیق برجستة تهدیدهای بیرونی و «عادت­ها» و «تعصب­ها» از مصادیق برجستة تهدیدهای درونی به شمار می­روند. همچنین مشخص شد راهبردهای مرسوم در برابر هجمه­های یادشده از کارآمدی لازم برخوردار نیستند و یگانه راهبرد مؤثر دراین‌باره مصونیت‌بخشی به متربی از طریق ایجاد و تقویت سه ویژگی «شخصیت»، «حریت» و «تفکر» است.

Typology of Environmental Threat in Upbringing and How to Make the Trainee Resistant to Threats Based on Outlooks of Ali Safaei Haeri

English Abstract: The upbringing context or environment is one of the influential components on training strategy (macro method); therefore, in adopting any training strategy, it is necessary to pay attention to the environmental conditions of training context and keep accordance with that. Meanwhile, in Islamic Training science, so far, this "ratio" and how to preserve "accordance" - between the environment and the training strategy - has been discussed less, especially in incompatible environments. Among Islamic training thinkers, Ali Safaei Haeri is one of the few who has paid attention to this issue. In this regard, the present study seeks to specifically answer two important questions by analyzing his works applying a descriptive-analytical method: First, what are the environmental threats and what effective classification can be proposed for them in terms of their impact on the training strategy? Second, what training strategy can be applied to protect the trainee from the identified threats? The findings of this study indicate that environmental threats are divided into two categories: "external" and "internal" based on their position in relation to the trainee. Hence, "suspicion", "appearance and attractiveness", "sarcasm and ridicule", "command and prohibition", "backbiting", "ignorance and isolation of the individual in a group", and "misplaced sympathy and benevolence" are regarded as prominent examples of external threats; whereas, "habits" and "prejudices" can be regarded as prominent examples of internal threats. It was also found that conventional strategies are not sufficiently effective against the foresaid threats, and the only effective strategy in this regard is to provide immunity to the trainee by creating and strengthening the three characteristics of "personality", "freedom", and "thinking". ?