نویسندگان:

سیده فروغ عقیلی¹ ، عبدالزهرا نعامی² ، سید اسماعیل هاشمی³ .

¹کارشناسی ارشد روانشناسی صنعتی و سازمانی ، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه شهید چمران اهواز ، اهواز، ایران

²استاد گروه روانشناسی، عضو هیئت علمی دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه شهید چمران اهواز ، اهواز، ایران. (استاد راهنما)

³استاد گروه روانشناسی،عضو هیئت علمی دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه شهید چمران اهواز – اهواز - ایران. (استاد مشاور)

چکیده فارسی: مقدمه: پژوهش حاضر با هدف طراحی و آزمودن الگویی از پیامدهای انسانیت‌زدایی سازمانی(خشنودی‌شغلی، تعهدعاطفی، خستگی‌عاطفی، نشانه‌های روان‌تنی) با میانجی‌گری عدم‌تامین نیاز‌های روانشناختی بنیادین سازمانی انجام گرفت. روش: نمونه‌ی پژوهش شامل200 نفر ‌از کارکنان شرکت ملی خدمات انفورماتیک استان تهران‌ (تابستان 1402) که با‌ روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب و پرسشنامه‌های انسانیت‌زدایی سازمانی(کیسنز و همکاران، 2017)، عدم‌تامین نیاز‌های روانشناختی بنیادین سازمانی(گیلِت و همکاران، 2012)، خستگی‌عاطفی(ماسلش و جکسون، 1981)، نشانه‌های روان‌تنی(اسپکتور و جکس، 1998)، تعهد‌عاطفی(الن و میر، 1993) و خشنودی‌شغلی(آیزنبرگر و همکاران، 1997) را تکمیل نمودند. داده‌ها با استفاده از آزمون روش‌ تحلیل مسیر تجزیه و تحلیل شد. یافته‌ها: برازش نسبتاً خوبی بین الگوی پیشنهادی و داده‌ها مشاهده شد. انسانیت‌زدایی‌سازمانی بر عدم‌تأمین نیاز‌های روانشناختی سازمانی با ضریب بتای (66/0) تاثیر مثبت و معنادار دارد. ضریب بتای (35/0-) نشان ‌می‌‌دهد که انسانیت‌زدایی‌سازمانی بر خشنودی‌شغلی اثر منفی معنادار دارد و بر تعهد‌عاطفی با ضریب بتای (01/0) اثر ضعیف و غیر معنادار و بر خستگی‌عاطفی با ضریب بتای (37/0) اثر مثبت و معنادار دارد. و در نهایت با ضریب بتای (15/0) انسانیت‌زدایی‌سازمانی بر مشکلات روان‌تنی اثر مثبت و معنادار دارد.  نتیجه‌گیری: تجزیه ‌و‌ تحلیل داده‌ها نشان داد، انسانیت‌زدایی‌سازمانی بصورت مستقیم و از طریق عدم‌تأمین نیاز‌های‌ روانشناختی بنیادین سازمانی بر خستگی‌عاطفی، نشانه‌های روان‌تنی و خشنودی‌شغلی اثر داشت.

کلمات کلیدی: خشنودی شغلی ، انسانیت زدایی سازمانی ، عدم‌تأمین نیاز‌های روانشناختی بنیادین سازمانی .

Developing and Testing a Model of Organizational Dehumanization’s Effect on Some of Organizational Consequences with Mediation of Lack of Organizational Fundamental Psychological Needs Thwarting

English Abstract: Introduction: The present study aimed to design and test a model of organizational dehumanization (OD) outcomes (job satisfaction, affective commitment, emotional exhaustion, psychosomatic symptoms) mediating by lack of organizational fundamental psychological needs thwarting. Method: The research sample includes 200 employees of the National IT Services Company of Tehran province (summer 2002) were selected by simple random sampling and OD questionnaires (Caesens et al.,2017), lack of organizational fundamental psychological needs thwarting (Gillett et al.,2012), job burnout (Maslach & Jackson,1981), psychosomatic symptoms (Spector and Jex, 1998), affective commitment (Allen and Meyer, 1993), job satisfaction (Eisenberger et al., 1997). The data was analyzed using the path analysis method test. Results: The analysis revealed a relatively good fit between the proposed model and the data. The OD has a positive and significant effect on lack of organizational fundamental psychological needs thwarting with a beta coefficient of )0/66(. The beta coefficient of)-0/35(shows that OD has a significant negative effect on job satisfaction. Also, has a weak and non-significant effect on emotional commitment with a beta coefficient of)-0/01 (has a positive and significant effect on emotional exhaustion with a beta coefficient of )0/37). finally, with a beta coefficient of )0/15(, has a positive and significant effect on psychosomatic problems. Conclusion: The results of data analysis showed a direct and indirect effects of OD on emotional exhaustion, psychosomatic symptoms, and job satisfaction through organizational fundamental psychological needs thwarting.