نویسندگان:
مریم بنی نجاریان1 ، امیر قمرانی2 ، فاطمه خونساری3 .1کارشناس ارشد روان‌شناسی بالینی،گروه روان‌شناسی، دانشکدۀ علوم تربیتی و روان‌شناسی، واحد اصفهان(خوراسگان)، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران.
2دانشیار، گروه روان‌شناسی و آموزش کودکان با نیازهای خاص، دانشکدۀ علوم تربیتی و روان‌شناسی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران.
3دانشجوی دکتری، گروه روان‌شناسی و آموزش کودکان با نیازهای خاص، دانشکدۀ علوم تربیتی و روان‌شناسی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران.
چکیده فارسی: این پژوهش با هدف بررسی اثربخشی برنامۀ آموزش مبتنی بر تئوری رفتار برنامه‌ریزی‌شده بر استرس والدگری، احساس گرفتاری و فقدان لذت در مادران کودکان کم‌توان ذهنی انجام گرفت. طرح پژوهش حاضر نیمه‌آزمایشی، از نوع پیش‌آزمون-پس‌آزمون با گروه کنترل بود. جامعۀ آماری پژوهش شامل کلیۀ مادران کودکان کم‌توان ذهنی در شهر اصفهان در سال 1400 بود که از این میان، 30 نفر به روش نمونه‌گیری دردسترس انتخاب و در دو گروه آزمایش و کنترل (هر گروه 15 نفر) گمارش شدند. گروه آزمایش با استفاده از برنامۀ آموزشی مبتنی بر تئوری رفتار برنامه‌ریزی‌شده، طی 11 جلسۀ 90 دقیقه‌ای و 2 روز در هفته آموزش دیدند، اما اعضای گروه کنترل آموزشی دریافت نکردند. ابزارهای پژوهش شامل پرسشنامه‌های استرس والدگری آبیدین (PSI)، احساس گرفتاری گیلبرت و آلان (FES) و فقدان لذت اسنیت و همیلتون (LPS) بود. داده‌های پژوهش با استفاده از تحلیل کوواریانس چندمتغیره، با استفاده از نسخۀ 23 نرم‌افزار SPSS تجزیه و تحلیل شدند. نتایج نشان داد ه برنامۀ آموزشی مبتنی بر تئوری رفتار برنامه‌ریزی‌شده بر کاهش استرس والدین، احساس گرفتاری، فقدان لذت و ابعاد آن‌ها مؤثر است (05/0>P). براساس یافته‌های این پژوهش، برنامۀ آموزش مبتنی بر تئوری رفتار برنامه‌ریزی‌شده، اثرات مثبت و مؤثری بر وضعیت روان‌شناختی مادران کودکان کم‌توان ذهنی برجای گذاشت. به این ترتیب می‌توان از این برنامه در راستای ارتقای بهزیستی روان‌شناختی این گروه از مادران استفاده کرد.
The Effect of Education Based on the Theory of Planned Behavior on Parenting Stress, Feeling Trapped and Lack of Pleasure of Mothers with Mental Disabilities
English Abstract: The objective of this study was to investigate the impact of an educational program that was based on the theory of planned behavior on the stress, sensation of being trapped, and lack of pleasure experienced by mothers with mental disabilities. The present research design was quasi-experimental, with a control group that underwent pre-test-post-test. The statistical population of the study comprised all mothers with children who had mental disabilities in Isfahan. In 2021, 30 individuals were selected using the convenience sampling method and subsequently assigned to two experimental and control groups, with 15 individuals in each group. The experimental group was subjected to a training program that was based on the theory of planned behavior. This program consisted of 11 90-minute sessions that were conducted twice a week. In contrast, the control group did not receive any training. The Abidin Parenting Stress Inex (PSI), the Gilbert and Allan Feelings of Involvement Scale (EFS), and the Snaith and Hamilton Lack of Pleasure Scale (LPS) were the research instruments utilized. SPSS-26 was employed to analyze the data through covariance analysis. The multivariate analysis of covariance revealed that an educational program based on the theory of planned behavior is effective in reducing parental stress, the feeling of trapped, and the absence of pleasure, as well as their related dimensions. (P <0.05). The psychological state of mothers with mentally disabled children has been positively and effectively impacted by the educational program that is based on the theory of planned behavior. Therefore, this program can be implemented by this particular cohort of mothers in order to enhance their psychological well-being.