نویسندگان:
کتایون حمیدی زاده1 ، کیمیا قویدل2 .1استادیار گروه آموزش علوم تربیتی، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران.
2دانش‌آموختۀ کارشناسی آموزش ابتدایی، دانشگاه فرهنگیان، اراک، ایران.
چکیده فارسی: هدف این پژوهش تحلیل محتوای کتاب‌های مطالعات اجتماعی دورۀ ابتدایی از منظر فضایل سه‌گانۀ اخلاق اسلامی بود؛ به همین منظور، از روش تحلیل محتوای کمی استفاده شد. جامعۀ آماری پژوهش شامل محتوای تمامی کتاب‌های درسی مطالعات اجتماعی دورۀ ابتدایی در سال تحصیلی 03-1402، شامل پایه‌های سوم تا ششم بود و کلِّ جامعه مورد بررسی قرار گرفت. ابزار پژوهش شامل سیاهۀ تحلیل محتوای فضایل سه‌گانۀ اخلاق اسلامی، شامل شجاعت، صداقت و خیرخواهی بود که بر اساس آموزه‌های اسلامی و تعریف‌ها و نظرات اندیشمندان مسلمان، دربارۀ فضایل اخلاقی تنظیم شد و روایی آن از طریق روایی محتوایی و پایایی آن از طریق روش اسکات با 42/91 درصد، محاسبه شد. برای تجزیه‌وتحلیل داده از آمار توصیفی و روش آنتروپی شانون استفاده شد. در این پژوهش، مؤلفۀ شجاعت اخلاقی از زیرمؤلفه‌های شجاعت با بار اطلاعاتی 99/0 و ضریب اهمیت 46/0، بیشترین میزان توجه و مؤلفۀ صداقت گفتاری از زیرمؤلفه‌های صداقت با بار اطلاعاتی 03/0 و ضریب اهیمت 2/0، کمترین میزان توجه را به خود اختصاص داده‌اند؛ همچنین نتایج نشان داد که مؤلفۀ انفاق، از زیرمؤلفه‌های خیرخواهی، دارای فراوانی صفر در تمامی کتاب‌های مطالعات اجتماعی در تمامی پایه‌های دورۀ ابتدایی است؛ بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که به فضایل سه‌گانۀ اخلاق اسلامی به‌طورِ متوازن توجه نشده است. بازنگری در طراحی و سازماندهی کتاب‌های مطالعات اجتماعی دورۀ ابتدایی در جایگاه هدف راهبردی و به‌کارگیری برنامه‌های مکمل پرورشی با هدف کوتاه جهت جبران خلأهای موجود به متولیان امور آموزشی و پرورشی پیشنهاد می‌شود.
Analysis of the Content of Elementary School Social Studies Books from the Perspective of the Three Virtues of Islamic Ethics
English Abstract: This research has analyzed the content of elementary school social studies books from the perspective of the three virtues of Islamic ethics. For this purpose, the method of content analysis has been used. The statistical population of the research included the content of all the social studies textbooks of the elementary school in the academic year of 2002-03, including the third to sixth grades, which was omitted from sampling and the entire population was investigated. The research tool includes a content analysis list of the three virtues of Islamic ethics, including courage, honesty, and benevolence, which is based on Islamic teachings and the definitions and opinions of Muslim thinkers about moral virtues, and its validity is through content validity and its reliability is through Scott's method. It was calculated with 91.42%. Descriptive statistics and Shannon's entropy method were used for data analysis. In this research, the component of moral courage among the sub-components of courage with an information load of 0.99 and an importance coefficient of 0.46 received the most attention, and the component of verbal honesty among the sub-components of honesty with an information load of 0.03 and an importance coefficient of 0.2 received the least amount of attention. have dedicated themselves. Also, the results showed that the charity component among the sub-components of benevolence has zero frequency in all social studies books in all elementary grades. Therefore, it can be concluded that the three virtues of Islamic ethics have not been paid attention to in a balanced way. It is recommended to review the design and organization of elementary school social studies textbooks as a strategic goal and implement supplementary educational programs as a short-term goal to fill existing gaps.