نویسندگان:
وحید غفاری سلوکلویی1 ، محبوبه البرزی2 ، فریبا خوشبخت3 .1دانش‌آموختۀ کارشناسی ارشد، آموزش ابتدایی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران.
2استاد گروه مبانی تعلیم‌وتربیت، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران.
3دانشیار گروه مبانی تعلیم‌وتربیت، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران.
چکیده فارسی: هدف پژوهش حاضر تبیین دیدگاه معلمان ابتدایی و متخصصان تعلیم‌وتربیت از نقش آموزه‌های دینی در تربیت شهروندی دانش‌آموزان در سال تحصیلی 1401-1402، بود. رویکرد پژوهش کیفی به شیوۀ تحلیل مضمون بود. مشارکت‌کنندگان پژوهش معلمان دورۀ ابتدایی شهرستان مرودشت و متخصصان تعلیم‌وتربیت دانشگاه شیراز بودند که به‌صورت هدفمند (14 معلم ابتدایی و 6 متخصص تعلیم‌وتربیت)، با شیوۀ معیار اشباع نظری انتخاب شدند. ابزار پژوهش مصاحبۀ نیمه‌ساختاریافته بود. روش تجزیه‌وتحلیل داده‌ها، تحلیل مضامین اترایدـ استرلینگ (2001) بود که منجر به شناسایی مضامین فراگیر، سازمان‌دهنده و پایه شد. اعتبار یافته‌ها از روش ساخت مسیر ممیزی و مطابقت دادن با اعضا به دست آمد. نتایج به دست آمده از مصاحبه‌ها شامل 124 مضمون پایه، ازجمله ارتقا امیدواری، امانتداری، رازداری، پرهیز از قضاوت عجولانه، احترام و ادب، حفظ محیط زیست، رعایت قوانین کشور، امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر، توجه به سلامت روح و جسم و شش مضمون سازمان‌دهندۀ بُعد اول شامل «اعتقادی‌ـ اخلاقی»، «اجتماعی‌ـ سیاسی»، «اقتصادی‌ـ حرفه‌ای»، «زیبایی‌شناختی‌ـ هنری»، «زیستی‌ـ بدنی» و «علمی‌ـ فناورانه» متناسب با ساحت‌های سند تحول بنیادین و 18 مضمون سازمان‌دهندۀ بُعد دوم برمبنای طبقه‌بندی هر ساحت در سه بُعد «شناختی»، «عاطفی» و «رفتاری» و درنهایت، یک مضمون فراگیر باعنوان دین و شهروندی بود. نتایج به دست آمده در خصوص نقش دین در تربیت شهروندی، حاکی از نگاه جامع و عمیق آموزه‌های دینی در چگونگی تربیت شهروندی در ابعاد فردی‌ـ اجتماعی بود که باید موردِتوجه متخصصان، معلمان، برنامه‌ریزان و والدین قرار گیرد.
The Role of Religious Teachings in the Citizenship Education of Students: Explaining the Point of View of Teachers and Education Specialists
English Abstract: The purpose of the present study was to explain the views of elementary teachers and education specialists on the role of religious teachings in the citizenship education of students (2022-2023). This research was conducted in a qualitative approach using thematic analysis. The participants of the research were elementary school teachers of Marvdasht city and educational experts of Shiraz University, who were selected purposefully (14 primary school teachers and 6 education specialists) using theoretical saturation criteria method. The research tool was semi-structured interview. The method of data analysis was Attride-Stirling's (2001) theme analysis, which led to the identification of the global, organizing and basic themes. The validity of the findings, the method of building an audit trail and matching members was used. The results obtained from the analysis of the interviews include 124 basic themes (enhancement of hope, trustworthiness, confidentiality, avoiding hasty judgments, respect and politeness, preserving the environment, observing the laws of the country, commanding good and forbidding evil, paying attention to the health of the soul. and the body and.....). The six organizing themes of first dimension including (belief-moral; social-political; economic-professional; aesthetic-cognitive-artistic; biological-physical and scientific-technological) corresponding to the domains of the fundamental transformation document and 18 organizing themes in the second dimension was based on the classification of each domain in three dimensions: cognitive, emotional, and behavioral, and finally, an global theme called religion and citizenship. The results obtained regarding the role of religion in citizenship education indicated a comprehensive and deep view of religious teachings on how to educate citizenship in individual-social dimensions, which should be the attention of experts, teachers, planners and parents.