نویسندگان:

ابراهیم راستیان¹ ، مهدی شریعت زاده² .

¹دکتری حکمت متعالیه دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران.

²دانش‌آموخته کارشناسی ارشد فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه امام صادق (ع)، تهران، ایران.

چکیده فارسی: هدف از انجام این پژوهش، تببین و تحلیل سازماندهی محتوای برنامۀ درسی از منظر جان دیویی و علامه طباطبایی بود. این تحلیل بر اساس نگاه هر یک از دو به معنا و مفهوم علم به دست آمده ­است. هر دو دیدگاه، فرایندی از شکل­‌گیری علم را بیان کرده که شروع آن با مسئله است. پژوهش حاضر با استفاده از روش استتناجی ضرورت عقلی و با تحلیل منطقی داده‌­های کتابخانه­‌ای مورد مطالعه انجام شد. در این نوشته پس از تحلیل تفصیلی فرایند شکل­‌گیری علم از نگاه هر دو اندیشمند این نتیجه حاصل شد که فرایند مذکور می­‌تواند در سازماندهی محتوای برنامه ­درسی تأثیر به­‌سزایی داشته ­باشد. به همین جهت رویکرد حاکم بر سازماندهی محتوای هر دو دیدگاه، مسئله محوری بود؛ لکن در این نوشتار استدلال­‌هایی بیان شده است که نشان می­‌دهد مسئله­‌محوری از نگاه علامه طباطبایی و جان دیویی با یکدیگر تفاوت­های بنیادی دارند. علت این امر هم به فهم هر یک از ایشان از معنای علم برمی­‌گردد. از آنجایی که جان دیویی معنای علم را منحصر در علم تجربی کرده­ است مسائل او هم در همان سطح باقی می­‌مانند؛ لکن علامه طباطبایی علم را در سطحی فراگیرتر معنا می­‌کند و مسئله از نگاه او معنای گسترده‌­تری پیدا می­‌کند. دیویی ناظر به رویکرد خود، به نقد رویکرد موضوع‌محوری پرداخته و صرفاً سازماندهی تلفیقی را مورد تأکید قرار می‌دهد. نتایج پژوهش حاضر نشان داد که نظام فکری علامه طباطبایی با تقریری که از معنا و سطوح مسئله ارائه می­‌دهد، می­تواند سازماندهی موضوع­‌محور و تلفیقی را جمع کرده و ناظر به مسائل مختلف دانش‌­آموزان، پیشنهادات جامع‌تری ارائه نماید.

کلمات کلیدی: برنامه درسی ، علامه طباطبایی ، جان دیویی ، مسئله محوری ، سازماندهی محتوا ، مفهوم علم .

Organization of Curriculum Content Based on the Analysis of the Concept of Science in the Perspectives of John Dewey and Allameh Tabatabai

English Abstract: The aim of this research was to clarify and analyze the organization of curriculum content from the perspectives of John Dewey and Allameh Tabatabai. This analysis is based on each of their interpretations of the meaning and concept of science. Both perspectives describe a process of the formation of science that begins with a problem. This study was conducted using the deductive method of rational necessity and logical analysis of library data. After a detailed analysis of the process of scientific formation from the viewpoints of both thinkers, it was concluded that this process could significantly impact the organization of curriculum content. Therefore, the prevailing approach to the organization of content in both perspectives was problem-centered; however, this paper presents arguments showing that the problem-centeredness of Allameh Tabatabai and John Dewey fundamentally differs. This difference is rooted in each of their understandings of the meaning of science. While John Dewey confines the meaning of science to empirical science, his issues remain at that level. In contrast, Allameh Tabatabai defines science at a broader level, giving problems a more extensive meaning. In relation to his approach, Dewey critiques the subject-centered approach and emphasizes only integrative organization. The results of this research indicate that Allameh Tabatabai's intellectual system, with his interpretation of the meaning and levels of issues, can integrate both subject-centered and integrative organization and provide more comprehensive suggestions concerning various issues faced by students.