نویسندگان:

¹استادیار فقه و حقوق، پژوهشگاه علوم اسلامی امام صادق (ع)، قم، ایران

²دانشیار فلسفه و کلام اسلامی، پژوهشگاه علوم اسلامی امام صادق (ع)، قم، ایران

چکیده فارسی: پیشینه بحث دربارۀ اختلاف قرائات به عصر نزول وحی باز می‌گردد. اختلاف قرائات، نقشی مهم در استنباط احکام فقهی و به تبع آن در مسائل حقوقی ایفا می‌کند. آیه 222 سوره «بقره» به دلیل دو قرائت مختلف، معرکه آرای فقهی است. این پژوهش می‌کوشد با روش توصیفی - تحلیلی و بهره‌گیری از منابع کتابخانه‌ای بدین پرسش پاسخ دهد که تحلیل فقهی - حقوقی دیدگاه امام خمینی (ره) دربارۀ اختلاف قرائت آیه 222 سوره «بقره» و احکام مستفاد از آن چیست؟ یافته مقاله آن است که بر اساس روایات صحیحه و موثقه و نیز اصالة الاحتیاط و اصل استصحاب، حرمت مباشرت با همسر پس از انقطاع خون حیض و پیش از غسل اثبات می‌گردد. امام خمینی (ره) معتقد است تأمّل در آیه، جمع عقلایی میان این دو قرائت را اقتضا دارد که بر اساس اصل بداهت، قرائت تخفیف بر تضعیف (تشدید) برتری دارد. برای جمع میان دو طایفه روایات لازم است روایت عدم جواز مباشرت قبل از غسل به دلیل مغایرت با ظاهر آیه و برخی روایات صادرشده از معصومان (ع) بر کراهت حمل گردد. همچنین از جمله احکام حقوقی مستفاد از آیه 222 سوره «بقره»، جایزنبودن طلاق در مدّت عادت زنانگى و صحیح‌نبودن طلاق در طُهر غیرمُواقعه است. نوآوری مقاله، در تحلیل و بررسی دو قرائت مختلف دربارۀ آیه 222 سوره «بقره» با تأکید بر دیدگاه امام خمینی (ره) و نیز اثبات برتری قرائت تخفیف بر اساس ادله روایی و مبتنی بر جمع عقلایی میان دو طایفه مختلف از روایات است؛ همچنین تبیین احکام حقوقی مستفاد از آیۀ پیش‌گفته از دیگر نوآوری‌های مقاله است.

A New Interpretation of the Variance in the Recitation of Verse 222 of Sura al-Baqara and Its Jurisprudential-Legal Implications for Women, with Emphasis on Imam Khomeini's Perspective

English Abstract: The discussion on the variance in Quranic recitations dates back to the era of revelation. These differences play a significant role in the derivation of jurisprudential rulings and, consequently, in legal matters. Verse 222 of Sura al-Baqara has been the subject of considerable scholarly debate due to its two distinct recitations. This study, employing a descriptive-analytical method and drawing on library sources, seeks to answer the question: What is the jurisprudential-legal interpretation of Imam Khomeini regarding the variance in the recitation of Verse 222 and the rulings derived from it? The study finds that, based on authentic and reliable hadiths, as well as the principles of precaution (iḥtiyāṭ) and continuity (istiṣḥāb), the prohibition of marital intimacy after the cessation of menstrual blood but before ritual bath (ghusl) is established. Imam Khomeini asserts that a plausible reconciliation of the two recitations necessitates preferring the lighter (takhfīf) recitation over the intensified (tashdīd) one, in accordance with the principle of self-evidence (bidāha). To harmonize conflicting hadiths, he suggests that the ruling prohibiting intimacy before ghusl should be interpreted as dislikedness (karāha) rather than absolute prohibition, given its inconsistency with the apparent meaning of the verse and certain hadiths from the Imams. Additionally, the study highlights key legal implications derived from Verse 222, including the prohibition of divorce during menstruation and the invalidity of divorce during a non-intimate ṭuhr (period of purity). The contribution of this research lies in its analysis of the two different recitations of Verse 222 with a focus on Imam Khomeini’s perspective, as well as its argument in favor of the superiority of the lighter recitation based on the evidence of hadiths and plausible reconciliation of differing hadiths. Moreover, the study provides a detailed exposition of the legal rulings inferred from this verse, contributing to a deeper understanding of its jurisprudential significance.