نویسندگان:

محمد رسول آهنگران¹ ، محدثه معین السادات² ، سیدجواد حسینی گرگانی³ .

¹نویسنده و مسئول،دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد،دانش آموخته سطح سه حوزه

²مدرس حوزه، طلبه سطح چهار رشته فقه خانواده، مدرسه علمیه تخصصی ریحانه‌النبی(س)، اراک، ایران

³مدرس حوزه و دانشگاه، دکتری فقه و روابط بین‌الملل، جامعة المصطفی

چکیده فارسی: بخشی از احکام مادری که در احکام دین مبین اسلام بیان شده، مربوط به احکام مالی مادر، مانند ارث و نفقه، و بخشی نیز مربوط به احکام غیرمالی مادر، مانند نسب، حضانت و ولایت است و معمولا به زنی تعلق می‌گیرد که هم صاحب تخمک و هم صاحب رحم است؛ زیرا مادر به طور معمول، همان کسی است که صاحب تخمک و رحم است. مسئله اصلی این پژوهش در مورد گونه‌ای است که زن بنا به دلایلی ‌نتواند جنین را تا تولد طفل در رحم خود نگاه دارد و بنابراین، از رحم جایگزین یا استیجاری استفاده می‌شود. در این موارد، صاحب تخمک و صاحب رحم، یک نفر نیستند. در این گونه حالت خاص که رو به افزایش است، ضرورت دارد احکام مادری، بررسی و تعلق احکام به هریک مشخص شود. همچنین باید مشخص شود که کدام‌یک از این دو زن، مادر واقعی طفل است. باتوجه‌به اینکه نظرات فقها در این زمینه متفاوت است، ضرورت دارد بعد از معلوم شدن مادر اصلی، تعلق احکام مادری به هریک از این دو زن مورد بررسی قرار گیرد تا تکلیف و وظیفه آنها معین و از به وجود آمدن مشکلات بعد از تولد طفل جلوگیری شود. این مقاله با روش کتابخانه‌ای و به‌صورت توصیفی- تحلیلی و استنباطی، در پی تبیین احکام مادری و تفکیک آن‌ بین صاحب تخمک و صاحب رحم استیجاری است. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که مادر، به معنای اصل، ریشه و منشأ تکون است، و باتوجه‌به دو دیدگاه مادر بودن صاحب تخمک و مادر بودن صاحب رحم، احکام مالی مادری بین صاحب تخمک و صاحب رحم ازنظر فقهی، به تفصیل، امکان‌سنجی و بررسی می‌شود و در نتیجه آنچه به دست می‌آیدآآ این است که احکام مالی مادری، توارث و نفقه، شامل مادر واقعی، یعنی صاحب تخمک خواهد بود و توارث، شامل صاحب رحم نمی‌شود. براین‌اساس، تنها صاحب رحم، علاوه بر اجرت، در دوران بارداری، برای رشد جنین و به‌خاطر نفقه فرزند، به او نفقه داده می‌شود.

کلمات کلیدی: صاحب تخمک ، صاحب رحم ، رحم استیجاری ، احکام مادری ، احکام مالی مادری .

The Feasibility Study on the Differentiation of Maternal Financial Rulings in Surrogacy

English Abstract: In Islamic jurisprudence, maternal rulings are categorized into financial ones, such as inheritance and maintenance (nafaqa), and non-financial ones, such as lineage, custody, and guardianship. These rulings traditionally apply to the woman who is both the genetic (egg provider) and gestational (womb carrier) mother, as the two are typically the same individual. Objective:  This study is in cases where a woman, for medical or other reasons, cannot carry the fetus to term and therefore utilizes a surrogate womb. The egg donor and the gestational surrogate are two distinct individuals in such scenarios. Given the growing prevalence of surrogacy arrangements, there is a pressing need to examine and differentiate the allocation of maternal rulings between these two women. Central to this analysis is determining which woman should be legally and religiously recognized as the child’s mother. Since jurists hold differing opinions on this matter, clarifying the assignment of maternal rulings is necessary to ensure legal clarity and avoid complications after the child’s birth. Method: This study employs a descriptive-analytical and inferential approach based on library research to explore the Islamic legal framework surrounding maternal rulings, specifically distinguishing between the egg donor and the surrogate mother. Findings: The findings suggest that the term “mother” in Islamic thought fundamentally denotes the origin, root, and source of formation. Considering two perspectives—motherhood as the egg donor and motherhood as the gestational carrier—the financial rulings of motherhood are extensively studied in terms of its feasibility from a jurisprudential standpoint. Conclusion: Financial maternal rulings, such as inheritance and maintenance, pertain to the biological mother (egg donor). Consequently, the gestational surrogate is not entitled to inheritance rights but may receive maintenance (nafaqa) during pregnancy for the sake of the fetus, in addition to her compensation (ujrah) for surrogacy.