نویسندگان:

محمد مهدی کریمی نیا¹ ، پری دوان علامه زاده² .

¹دکتری قرآن و حقوق، جامعه المصطفی العالمیه(ص)

²طلبه سطح چهار حوزه علمیه خواهران، رشته فقه، گرایش خانواده، جامعه النور شیراز، شیراز، ایران

چکیده فارسی: مسئله اصلی پژوهش، موضوع خشونت خانگی علیه زوجه، به‌عنوان یکی از چالش‌های بنیادین خانواده است که در مواردی، مداخله حکومت اسلامی را برای حفظ خانواده و عدالت الزامی می‌سازد. این پژوهش به بررسی مبانی فقهی سیاست جنایی اسلام در این زمینه پرداخته و به‌ دنبال تبیین گستره و شرایط این مداخله بر اساس آموزه‌های اسلامی است. روش تحقیق این مطالعه، توصیفی- تحلیلی بوده و با بهره‌گیری از منابع کتابخانه‌ای، تحلیل متون فقهی و حقوقی، و بررسی داده‌های قرآن، احادیث و آرای فقها انجام شده است. یافته‌ها نشان می‌دهد که در فقه امامیه، مقابله با انواع خشونت‌های جسمی، عاطفی، مالی و جنسی، ازطریق نصیحت، آموزش، اصلاح و مجازات‌های تعزیری، ضروری دانسته شده است. همچنین در موارد شدید و عدم کارآمدی اقدامات پیشگیرانه، طلاق قضایی، راه‌حل نهایی معرفی گردیده است. قواعدی چون «ولایت حاکم بر ممتنع» و «التعزیر بما یراه الحاکم» چهارچوب مداخله حکومت را مشخص می‌سازند. مفاهیمی همچون شقاق، ایلاء، نشوز و لعان نیز ضرورت مداخله برای حفظ عدالت را تأکید می‌کنند. در نتیجه، مداخله حکومت در مقابله با خشونت، ابزاری است که علاوه بر رفع ظلم از زوجه، انسجام خانواده و عدالت اجتماعی را تأمین می‌کند. این مداخلات باید باتوجه‌به شرایط زمانه و در چهارچوب آموزه‌های اسلامی به‌گونه‌ای تنظیم شوند که ضمن حفظ حقوق افراد، نهاد خانواده را نیز تقویت کنند.

کلمات کلیدی: خشونت خانگی ، حقوق خانواده ، حقوق زوجه ، نشوز ، شقاق ، سیاست جنایی اسلام ، مداخله حکومتی ، حمایت از حقوق زنان .

The Jurisprudential Foundations of [Islamic] Criminal Policy Regarding the Scope of Governmental Intervention in Domestic Violence Against Wives: A Study Based on Religious Sources

English Abstract: Objective: This study examines domestic violence against wives, which constitutes one of the most fundamental challenges facing the family unit. In certain cases, it necessitates intervention by the Islamic government to preserve family integrity and uphold justice. This research explores the jurisprudential foundations of Islamic criminal policy in addressing such violence and seeks to explain the extent and conditions of such intervention based on Islamic teachings. Method: Using a descriptive-analytical method, the study draws upon library sources, analyzes jurisprudential and legal texts, and examines relevant data from the Qur’an, Hadith, and the Islamic jurists’ views. Findings: Findings indicate that within Imami jurisprudence, confronting various forms of physical, emotional, financial, and sexual violence is deemed essential through measures including counseling, education, reconciliation, and discretionary punishments (taʿzīr). In extreme cases where preventative strategies prove ineffective, judicial divorce is presented as the final solution. Principles like Wilāyat al-ḥākim ʿalā al-mumtaniʿ (the authority of the ruler (or governor) over the reluctant (or disobedient) and al-ta‘zīr bimā yarāh al-ḥākim (discretionary punishment as deemed appropriate by the ruler) define the framework for governmental intervention. Concepts such as shiqāq (marital discord), īlā’ (marital estrangement), nushūz (disobedience), and li‘ān (imprecation) further underscore the necessity of such intervention to safeguard justice. In conclusion, governmental involvement in addressing domestic violence not only protects women from oppression but also contributes to family cohesion and social justice. These interventions must be designed in accordance with the circumstances of the time and within the framework of Islamic teachings, ensuring that individual rights are preserved while simultaneously strengthening the institution of the family.