نویسندگان:

آزیتا بلالی اسکویی¹ ، مینا حیدری ترکمانی² ، محمد علی کی نژاد³ ، مینو قره‌بگلو⁴ .

¹دانشیار دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز، ایران

²دکتری معماری اسلامی، دانش آموخته معماری اسلامی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز

³دکتری محیط زیست،استاد گروه معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز، ایران

⁴دکتری معماری، استاد گروه معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز، ایران

چکیده فارسی: بازارها به عنوان یکی از عناصر مهم و تأثیرگذار در شهرهای ایرانی- اسلامی، از گذشته بستر شکل‌گیری حیات مدنی بوده اند و دارای عملکردهای متعدد اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و ... می باشند. که در نتیجه ظهور سیستم اقتصادی نوین پاساژها یا مراکز خرید پا بر جای بازارها گذاشتند که مطابق با سبک زندگی اسلامی نبودند. لذا به منظور ایجاد بازارهایی مطابق با ارزش های اسلامی، لازم است قبل از ورود به آینده سناریوهای محتمل شناسایی گردد و نگاشت مناسبی از ادبیات موضوع در کنار شناسایی معیارهای مطلوب بازار و مراکز تجاری از منظر اسلام ارائه گردد. پژوهش حاضر با رویکردی آینده پژوهی با روش سناریو نگاری سعی دارد سناریو های محتمل بواسطه پیشران های شناسایی شده از طریق بررسی معیارهای بازتعریف شده براساس متون اسلامی از طریق پرسشنامه در بازار تاریخی و مراکز تجاری مدرن در شهر تبریز مورد بررسی قرار دهد. یافته های تحقیق براساس بررسی معیارهای بازتعریف شده طبق اصول اسلامی نشان می دهد معیار ذکر و عبادت (متذکر بودن) و معیار نظم و مشارکت اجتماعی و الگوی صحیح مصرف در بازار تاریخی تبریز نسبت به دیگر معیارها بیشترین امتیاز را در مقایسه با مراکز تجاری مدرن کسب کرده اند. که این معیارها به عنوان پیشران های اصلی برای ارائه سناریو ها می توانند آینده مراکز تجاری در جهت دستیابی به وضعیت مطلوب براساس سبک زندگی اسلامی تحت تأثیر قرار دهند. از بین چهار الگوی سناریو‌نویسی، سناریو وضعیت با ثبات انتخاب گردید، این سناریو گویای توقف رشد مراکز تجاری و تعادل میان اقتصاد و طبیعت است.

کلمات کلیدی: الگوی اسلامی ، سناریونگاری ، بازارهای تاریخی ، مراکز تجاری .

Identifying possible scenarios of Commercial centers based on the Islamic model

English Abstract: Bazaars are one of the important and influential elements in Iranian-Islamic cities. They have been the cornerstone of the formation of civil life in the past and have multiple social, economic, and political functions. As a result of the emergence of the new economic system, shopping centers replaced the Bazaars, which were not following the Islamic lifestyle. Therefore, it is necessary to identify the possible scenarios and provide a suitable understanding of the related literature along with the identification of the desirable criteria of the Bazaar and commercial centers from an Islamic perspective to develop the Bazaar following Islamic values. The current study, with a Futuristic Thinking approach and scenario planning method, tries to identify possible scenarios by the superior factors identified through the review of redefined criteria based on Islamic texts and also through a questionnaire in the historical Bazaar and modern commercial centers in Tabriz Metropolitan. According to the review of the redefined criteria and Islamic principles, the findings show that the criterion of Dhikr and Worship (Note) and the criterion of order and social participation, and the correct pattern of consumption in the historical Bazaar of Tabriz had the highest points compared to other criteria compared to modern commercial centers. These criteria are the main drivers for presenting scenarios that can affect the future of commercial centers to achieve a favorable situation based on the Islamic lifestyle. The stable situation scenario was selected from among four Scenario Writing patterns.