نویسندگان:

فاطمه غلام زاده¹ ، محمد اکبری بورنگ² ، محسن آیتی³ .

¹علوم تربیتی، دانشکده علوم رفتاری، دانشگاه بیرجند، ایران

²علوم تربیتی، دانشکده علوم رفتاری، دانشگاه بیرجند

³رئیس دانشکده روانشناسی

چکیده فارسی: مقدمه: یکی از بخش‌های مهم و اصلی فرهنگ هر جامعه ارزش­های آن است. ارزش‌ها، جزء اصلی سازنده فرهنگ هر جامعه و زیربنای رفتارها و کنش‌ها هستند و ثبات و تغییر آن‌ها، موجب ثبات و تغییر فرهنگ‌ها در جوامع در طول زمان می‌شود. یکی از مباحث مهم نظام تعلیم و تربیت در حال حاضر، مسئله ارزش­ها و آموزش آن است به این دلیل که کاربرد ارزش‌ها، در همه دانش‌ها و امور، بدیهی است. عصر حاضر عصر بحران‌ها و چالش‌ها است و تجربه انسان، نشان می‌دهد که انسان در هیچ دوره‌ای، بی‌نیاز از ارزش‌ها و آموزش آن نبوده است. وجود مشکلات و مسائل مختلف غیر ارزشی و ناهنجاری‌های اخلاقی و انسانی اعم از فساد و اختلاس و بی‌بندوباری‌های جنسی، افزایش فقر و بی‌عدالتی و تبهکاری، شرایط را به‌گونه‌ای رقم‌زده‌اند که در عصر حاضر پرداختن به ارزش‌ها و توسعه آن یک نیاز اساسی محسوب می‌شود. علیرغم تلاش‌های بسیار صورت گرفته در زمینه آموزش اخلاق و ارزش‌ها، خلأهای بسیاری در زمینه بزهکاری‌ها و انحرافات و ناهنجاری‌های ارزشی در نوجوانان و جوانان دیده می‌شود که نشان می‌دهد آموزش ارزش‌ها به‌درستی انجام نشده است، بنابراین با توجه به اینکه آموزش ارزش‌ها، فطریات نهان علمی و عملی اخلاقی در درون انسان را آشکار می‌سازد، سعادت دنیوی و اخروی برای فرد به ارمغان می‌آورد، به‌منظور بهره‌گیری از تجارب مختلف، مطالعه تطبیقی رویکردهای کشورها و بیان تشابهات و تفاوت‌های هرکدام در زمینه آموزش ارزش‌ها ضروری به نظر می‌رسد، بنابراین هدف از تحقیق حاضر بررسی رویکردهای آموزش ارزش‌ها در کشورهای منتخب و عناصر برنامه درسی آموزش ارزش‌ها در این کشورها است.
روش: روش پژوهش حاضر یک پیمایش تطبیقی است و داده‌های مورد نیاز آن برای پاسخگویی به پرسش‌ها از طریق اسناد و مدارک کتابخانه‌ای و گزارش‌های تحقیقی و جستجو در پژوهش از پایگاه‌های اطلاعاتی داخلی ازجمله مرکز پایگاه اطلاعات علمی، پرتال جامع علوم انسانی، بانک اطلاعات نشریات و مجلات ایرانی، پایگاه مجلات تخصصی نور و پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران، جویشگر فارسی علم نت و همچنین پایگاه‌های اطلاعاتی در خارج ازجمله؛  Google؛ Scopus،Scientific Information Database، Science Direct، ProQuest، Springlink، Taylor & Francis، Google Scholar Eric، گردآوری شدند. الگوی مورد استفاده در این زمینه الگوی بردی است که چهار  
مرحله توصیف، تفسیر، همجواری و مقایسه را در مطالعات تطبیقی مشخص می‌کند. بر اساس این الگو، ابتدا اطلاعات مورد نیاز درباره آموزش ارزش‌ها از منابع معتبر گردآوری و تفسیر شدند، در مرحله بعدی طبقه‌بندی اطلاعات صورت گرفت و در مرحله آخر تفاوت‌ها و تشابهات مورد بررسی و مقایسه قرار گرفتند و در نهایت پیشنهاد‌هایی ارائه گردید. نمونه مورد مطالعه این تحقیق شش کشور انگلیس، فیلیپین، استرالیا، آمریکا، چین و ایران انتخاب شده است. این کشورها، منتخب کشورهای غربی و کشورهای شرقی محسوب می‌شوند که در زمینه فعالیت­های مربوط به آموزش ارزش­ها پیشرو بوده‌اند. جهت تعیین روایی در این بخش از پژوهش، از معیارهای روایی رویا و پرتی (2003) فرایندهای ساخت‌یافته جهت ثبت، نوشتن و تفسیر داده‌ها استفاده گردید. جهت محاسبه ضریب پایایی، از روش اسکات (2012) استفاده‌شده است و سیاهه وارسی محتوا در اختیار پنج نفر از متخصصان قرار گرفت و ضریب توافق بر اساس فرمول اسکات 80 محاسبه شد.
نتایج: وجه اشتراک کشورهای موردمطالعه در رویکرد آموزش ارزش‌ها ارتباط آن با ادیان و مذاهب آنان است. در ایران که دستیابی به کمال یا قرب الهی هدف غایی است، دین اسلام تعیین‌کننده ارزش‌ها است و آموزش ارزش‌ها با محور قرار دادن خداوند در تمامی ارتباطات (ارتباط انسان باخدا، با خود، با خلق، طبیعت) موردتوجه است. در سایر کشورها، دین مسیح تعیین‌کننده ارزش‌ها است. در کشور آمریکا و انگلیس، لیبرال‌ها اعتقادی به دخالت نظام آموزشی در آموزش ارزش‌ها ندارند درنتیجه به تحقق سکولاریسم و ارزش‌هایی چون آزادی افراد، خودشکوفایی فردی تأکیددارند. در چین آموزش ارزش‌ها برگرفته از آیین کنفوسیوس و کمونیست است، ارزش‌ها نسبی بوده و به فرهنگ و اقوام وابسته است. در انگلیس، پرورش ویژگی­هایی مانند انعطاف­پذیری شخصیت، صداقت، سخت‌کوشی، خودکنترلی، کار تیمی، رهبری را ارزش ذکر می‌کنند. استرالیا ارزش­ها را در نه دسته اصلی مراقبت و شفقت، انجام بهترین کار، انصاف، آزادی، صداقت، درستکاری قرارداده است.  فیلیپین نیز سیستم پیچیده­ای از آموزش ارزش­ها دارد. وجه تفاوت کشورهای منتخب در آموزش ارزش‌ها را می توان در 6 بعد اصلی بیان نمود: بعد اول ارتباط انسان با عالم طبیعت؛ بعد دوم  رابطه فرد با مردم؛  بعد سوم اهمیت درک انجام فعالیت‌های مختلف توسط انسان ؛ بعد چهارم، اساس معیار ارزشی؛ بعد پنجم،  اولویت در طول زمان و بعد ششم ارزش‌ها به مقصد ایدئال انسان­ها مربوط می شود.
بحث و نتیجه‌گیری: نتایج نشان داد که آموزش ارزش‌ها در هر کشوری متفاوت است و این امر می‌تواند متأثر از عوامل اجتماعی، سیاسی و فرهنگی کشورها باشد. این عوامل عبارتند از 1- زمینه‌های تاریخی 2- سیستم سیاسی 3- فرهنگ و دین 4- ساختار اجتماعی 5- جهانی شدن. مقایسه تطبیقی آموزش ارزش‌ها در کشورهای ایران، فیلیپین، استرالیا، چین، انگلیس و آمریکا نشان می­دهد که ابتدا کشور چین و سپس کشور استرالیا در برنامه درسی آموزش ارزش‌ها وضعیت مطلوبی دارند و عملکرد بهتری در این زمینه دارند. کشور چین به‌طور سیستماتیک و جامع به آموزش ارزش‌ها پرداخته است و آن را در تمام سطوح آموزشی گنجانده است.کشور استرالیا نیز دارای برنامه‌های آموزشی مشخص و منسجمی است که به آموزش ارزش‌ها به‌عنوان بخش ویژه‌ای توجه  دارد و با رویکردی منسجم و حمایت قوی از برنامه‌های آموزشی در حوزه برنامه درسی آموزش ارزش‌ها موفق‌تر از سایز کشورها ازجمله فیلیپین عمل کرده است. اگرچه در کشور فیلیپین اقدامات زیادی در زمینه آموزش ارزش‌ها صورت گرفته است و برنامه ویژه­ای برای آموزش ارزش­ها طراحی گردیده است لکن در عمل این برنامه با چالش­هایی مواجه شده است  از جلمه کمبود منابع، عدم تخصص کافی و عدم‌حمایت کافی از سوی نهادهای آموزشی. در کشور آمریکا با همه تلاش­های صورت گرفته در این کشور و مدارسی که ارزش­ها را در دانش­آموزان ترویج می­کنند یک رویکرد سیستماتیکی در این زمینه دیده نمی­شود و آموزش ارزش­ها در مدارس به‌صورت یکپارچه انجام نمی­شود در ایران اگرچه به نظر می‌رسد اسناد بالادستی مانند سند تحول بنیادین آموزش‌وپرورش و سند برنامه درسی ملی به‌خوبی تدوین‌شده باشند اما در عمل چالش‌هایی مانند عدم تطابق بین اهداف و واقعیت‌های آموزشی وجود دارد به‌عنوان مثال، عدم عدالت آموزشی و نابرابری‌های موجود در سیستم آموزش ایران مانع از تحقق اهداف این سند می‌شوند.

کلمات کلیدی: برنامه درسی ، اهداف ، رویکرد ، آموزش ارزش‌ها ، محتوی ، روش تدریس ، روش ارزشیابی .

The Conceptual Model for the De-ideating the World (Invalidation of Fabricated Imagery of the World) in God-Oriented Spiritual Parenting

English Abstract: Introduction: One of the fundamental and essential components of every society’s culture is its values. Values are the core components of a society’s culture and the foundation of behaviors and actions. Their stability or change leads to the stability or transformation of cultures over time. A significant issue in contemporary education systems is the question of values and their teaching, as the application of values is essential in all fields of knowledge and practices. Crises and challenges mark the current era, and human experience shows that no period has been devoid of the need for values and values education. The existence of various non-value-related problems and moral and human deviations, such as corruption, embezzlement, sexual promiscuity, increasing poverty, injustice, and criminality, has created conditions where addressing values and their development is considered a fundamental necessity. Despite numerous efforts in moral and values education, significant gaps remain in addressing delinquency, deviations, and value-related anomalies among adolescents and youth, indicating that values education has not been effectively implemented. Therefore, since values education reveals the hidden moral and practical instincts within humans and brings worldly and otherworldly happiness, a comparative study of the approaches of different countries, highlighting their similarities and differences in values education, is essential. Thus, this study examines the approaches to values education in selected countries and the elements of their values education curricula. Method: This research employs a comparative survey method. The required data to answer the research questions were collected through library documents, research reports, and searches in internal databases, including the Scientific Information Database, the Comprehensive Portal of Humanities, the Iranian Journals Database, Noor Specialized Journals Database, and the Iran Research Institute for Information Science and Technology, as well as external databases such as Google, Scopus, Science Direct, ProQuest, SpringerLink, Taylor & Francis, Google Scholar, and ERIC. The model used in this study is the Bereday model, which outlines four stages for comparative studies: description, interpretation, juxtaposition, and comparison. Based on this model, the necessary information on values education was first collected and interpreted from reliable sources. Next, the information was classified, and in the final stage, differences and similarities were examined and compared, and finally some recommendations were offered. The sample for this study includes six countries: England, the Philippines, Australia, the United States, China, and Iran. These countries were selected as representatives of Western and Eastern nations that have been pioneers in values education activities. The structured processes of Roya and Prati (2003) for recording, writing, and interpreting data were used to ensure validity. For reliability, Scott’s method (2012) was applied, and a content checklist was provided to five experts, with an agreement coefficient of 80 calculated using Scott’s formula. Results: The commonality among the studied countries in their approach to values education is its connection to their religions and beliefs. In Iran, where the ultimate goal is achieving perfection or closeness to Allah, Islam determines the values, and values education focuses on Allah in all relationships (human-Allah, human-self, human-creation, and human-nature). In other countries, Christianity determines the values. In the United States and England, liberals do not believe in the educational system’s involvement in values education, thus emphasizing secularism and values such as individual freedom and self-actualization. In China, values education is derived from Confucianism and communism, with values being relative and dependent on culture and ethnicity. In England, values such as personality flexibility, honesty, hard work, self-control, teamwork, and leadership are emphasized. Australia categorizes values into nine main groups: care and compassion, doing one’s best, fairness, freedom, honesty, and integrity. The Philippines also has a complex system of values education. The differences among the selected countries in values education can be expressed in six main dimensions: 1) the relationship between humans and nature, 2) the relationship between individuals and society, 3) the importance of understanding human activities, 4) the basis of value criteria, 5) priorities over time, and 6) values related to the ideal destination of humans. Discussion and Conclusion: The results showed that values education varies across countries and can be influenced by social, political, and cultural factors. These factors include 1) historical contexts, 2) political systems, 3) culture and religion, 4) social structures, and 5) globalization. A comparative analysis of values education in Iran, the Philippines, Australia, China, England, and the United States reveals that China and Australia have the most favorable status in their values education curricula and perform better in this area. China has systematically and comprehensively addressed values education, integrating it into all educational levels. Australia also has clear and coherent educational programs that emphasize values education as a special component and has been more successful than other countries, including the Philippines, due to its integrated approach and strong support for educational programs in the values education curriculum. Although the Philippines has made significant efforts in values education and has designed a special program for it, in practice, this program faces challenges such as a lack of resources, insufficient expertise, and inadequate support from educational institutions. In the United States, despite efforts and schools that promote values among students, there is no systematic approach, and values education is not integrated into schools. In Iran, although upstream documents such as the Fundamental Reform Document of Education and the National Curriculum Document appear to be well-developed, in practice, challenges such as the mismatch between goals and educational realities exist. For example, educational inequality and disparities in Iran’s education system hinder the realization of the goals outlined in these documents.