نویسندگان:

فتاح ویسی¹ ، انسیه بابایی² ، عباس احمدی³ .

¹کارشناس ارشد مشاوره خانواده، دانشگاه پیام نور،ساری، ایران.

²دانشیار، گروه روانشناسی دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.

³استادیار، گروه مدیریت دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

چکیده فارسی: هدف: این پژوهش با هدف پیش‌بینی گرایش به سوء مصرف مواد بر اساس خودبیگانگی تحصیلی، عملکرد خانواده و اهمال‌کاری تحصیلی با میانجی‌گری هوش هیجانی در دانش‌آموزان انجام شد.
روش: روش تحقیق این پژوهش توصیفی و از نوع همبستگی بود. جامعه آماری تمامی دانش آموزان پسر مقطع متوسطه دوم شهرستان بیجار در سال تحصیلی 1401-1400 به تعداد 500 نفر بودند که با توجه به جدول گرجسی_ مورگان، 217 نفر به روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند. ابزارهای پژوهش پرسشنامه های گرایش به سوء مصرف مواد جانسون (1989)، خودبیگانگی تحصیلی دیلون و گروات (1976)، عملکرد خانواده اپشتین و همکاران (1983)، اهمال‌کاری تحصیلی سولومون و راث‌بلوم (2013) و هوش هیجانی برادبوری و گریوز (2004) بود. داده‌های پژوهش با آزمون تحلیل مسیر و استفاده از نرم افزار آماری SPSS نسخه 24 و AMOS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
یافته‌ها: یافته‌ها نشان داد که بین خودبیگانگی تحصیلی، عملکرد خانواده و اهمال‌کاری تحصیلی با هوش هیجانی در دانش‌آموزان رابطه معنادار وجود دارد (05/0>P). نتایج تحلیل رگرسیون گام‌ به‌گام نیز بیانگر این بود که از خودبیگانگی آموزشی 635/0، عملکرد خانواده 520/0، هوش هیجانی 366/0 و اهمال‌کاری تحصیلی 731/0 از  گرایش به مصرف مواد را تبیین می‌کند.
نتیجه‌گیری: با توجه به اهمیت نقش اساس خودبیگانگی تحصیلی، عملکرد خانواده و اهمال‌کاری تحصیلی در گرایش دانش آموزان به مواد مخدر نتایج پژوهش حاضر می‌تواند در زمینه برنامه‌ریزی و اتخاذ سیاست‌های مقتضی جهت ارائه برنامه‌های آموزشی به خانواده‌ها و دانش آموزان آن‌ها مفید باشد.

کلمات کلیدی: عملکرد خانواده ، اهمال کاری تحصیلی ، هوش هیجانی ، گرایش به سوءمصرف مواد ، خودبیگانگی تحصیلی .

Predicting Drug Abuse Tendency Based on Academic Alienation, Family Functioning, and Academic Procrastination with the Mediation of Emotional Intelligence in Students

English Abstract: Introduction: This study investigates the prediction of drug abuse tendency among students based on academic alienation, family functioning, and academic procrastination, mediated by emotional intelligence.  Method: A descriptive-correlational design was used, targeting 500 male secondary students in Bijar city (2021–2022). A sample of 217 was selected via convenience sampling (Morgan-Krejcie, 1970). Data were collected using questionnaires on drug abuse tendency (Johnson, 1989), academic alienation (Dillon & Gruet, 1976), family functioning (Epstein et al., 1983), academic procrastination (Solomon & Rothblum, 2013), and emotional intelligence (Bradbury & Greaves, 2004), analyzed via path analysis in SPSS (Version 24) and AMOS.  Results: Academic alienation, family functioning, and academic procrastination significantly predicted drug abuse tendency through emotional intelligence (p < 0.05), explaining 63.5%, 52.0%, and 73.1% of the variance, respectively.  Conclusion: These factors highlight the role of academic and familial influences in drug abuse tendency, informing targeted educational interventions.