نویسندگان:

زهره رافضی¹ ، ابراهیم حیدری² ، ابوالقاسم عیسی مراد³ ، احمد برجعلی⁴ ، مهدی خانجانی⁵ .

¹استادیار روانشناسی گروه روانشناسی بالینی دانشگاه علامه طباطبایی

²دانشجوی دکتری روانشناسی عمومی، گروه روانشناسی بالینی و عمومی، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران

³دانشیار گروه روانشناسی بالینی و عمومی، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران

⁴استاد تمام گروه روانشناسی بالینی و عمومی، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران

⁵دانشیار، گروه روانشناسی بالینی و عمومی، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران

چکیده فارسی: مقدمه: در تحقیقاتی که با هدف یافتن عوامل مؤثر بر واکنش ناظران به قلدری سایبری انجام شده است، تاکنون تلاش برای یافتن رابطه بین جنسیت قلدر، قربانی و ناظر با واکنش ناظران نتیجه قاطعی در پی نداشته است. هدف این پژوهش بررسی اثر تعاملی بین جنسیت قلدر، قربانی و ناظر قلدری سایبری بر قصد یاری­ رسانی ناظر و مقصرشناسی قربانی بود.
روش: این پژوهش از یک طرح آزمایشی که در آن جنسیت قلدر و قربانی و ناظر در یک سناریوی قلدری سایبری دستکاری می ­شد، بهره گرفت. جامعه پژوهش دانشجویان مشغول به تحصیل در نیمسال دوم سال تحصیلی 1403-1402 در دانشگاه­ های تهران و هرمزگان بود. نمونه­ ای متشکل از 601 نفر از طریق آگهی آنلاین در شبکه­ های اجتماعی وارد پژوهش شدند و از طریق یک پلت­فرم آنلاین به مقیاس­های پس­ آزمون شامل قصد یاری­ رسانی ناظر و مقصرشناسی قربانی پاسخ دادند. تحلیل داده ­ها به روش تحلیل واریانس سه­ طرفه و مدل­سازی رگرسیون رابطه میانجی با استفاده از نرم­ افزارهای SPPS و AMOS (0.05=p) انجام شد.
یافته­ ها: نتایج نشان داد، جنسیت با پویایی پیچیده­ای بر مقصرشناسی قربانی و قصد یاری­رسانی ناظر تأثیر می­گذارد، از جمله اینکه ناظران به قربانیان مؤنث تقصیر بیشتری نسبت می­دهند و قصد یاری­ رسانی کمتری به قربانیان مذکر ابراز می­کنند (0.05>p).
نتیجه ­گیری: برای کاهش اثرات منفی قلدری سایبری لحاظ کردن این پیچیدگی­ها در طراحی برنامه­ های پیشگیری و مداخله ضروری است.

کلمات کلیدی: جنسیت ، قلدری سایبری ، مقصرشناسی قربانی ، قصد یاری رسانی ناظر .

Effect of Gender on Cyberbullying Bystander’s Helping Intention and Victim Blaming

English Abstract: Introduction: In the body of research that has been conducted with the aim of finding factors affecting the reactions of bystanders of Introduction: Extensive research has explored the factors influencing bystander responses to cyberbullying, yet the relationship between the gender of the cyberbully, cybervictim, and bystander and its impact on bystander intervention remains inconclusive. This study aimed to examine the interactive effects of the gender of the cyberbully, cybervictim, and bystander on the bystander’s helping intention and tendency to blame the victim.  Method: This study employed an experimental design, manipulating the gender of the cyberbully, cybervictim, and bystander within a simulated cyberbullying scenario. Participants were college students from Tehran and Hormozghan Universities during the second semester of 2003–2004. A sample of 601 students was recruited via an online advertisement on social media. Participants completed post-test measures, including scales for bystander helping intention and victim blaming, through an online survey platform. Data were analyzed using a three-way analysis of variance (ANOVA) in SPSS 27, with a significance level of 0.05.  Results: The findings revealed a nuanced and dynamic relationship between gender and both victim blaming and bystander helping intention. Notably, female victims received higher blame attribution, while male victims were associated with lower bystander intentions to help (p < 0.05).  Conclusion: The study highlights the importance of accounting for gender-related complexities when designing prevention and intervention strategies to mitigate the adverse effects of cyberbullying.