نویسندگان:

مهرناز رمضانپور¹ ، علی شرقی² ، بهرام صالح صدق پور³ .

¹پژوهشگر دکتری معماری، دانشکده مهندسی معماری و شهرسازی، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی

²استادیار دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی

³دانشیار، گروه علوم تربیتی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجائی، تهران، ایران

چکیده فارسی: مقدمه: گوناگونی جزء مهمی برای توسعه شهری عادلانه است. اما آنچه در محله‌های گوناگون و ناهمگن به دلیل مجاورت گروه‌های مختلف اجتماعی-اقتصادی ساکن اتفاق می‌افتد، قضاوت و مقایسه‌های اجتماعی بر مبنای نمودهای عینی افراد است و این ارزیابی همسایگان، بر خودپنداره ساکنین تاثیر می‌‌گذارد. هدف پژوهش بررسی تاثیر ادراک شاخصه‌های کیفیت مسکن و محیط مسکونی در محله ناهمگن، بر عزت‌نفس ساکنین می‌باشد. روش: روش پژوهش از نوع همبستگی و مدلیابی معادلات ساختاری به روش تحلیل مسیر است. نمونه پژوهش دو گروه 250 نفری با سطح اجتماعی-اقتصادی مختلف در بافت ضعیف عمرانی و بافت مرفه زرگنده بوده که به روش نمونه‌گیری غیرتصادفی در‌دسترس انتخاب شدند. برای جمع‌آوری داده‌ها از پرسشنامه پژوهشگر‌ساخته ادراک کیفیت مسکن و محیط مسکونی، پرسشنامه عزت‌نفس رزنبرگ (1965) و کوپراسمیت (1981) استفاده شد. داده‌ها با آزمون‌های رگرسیون و مدلیابی معادلات ساختاری توسط نرم‌افزارهای SPSS-24 و AMOS تحلیل شدند. یافته ها: نتایج نشان داد که همبستگی معناداری بین متغیرهای پژوهش وجود دارد. در محله‌های با سطح اجتماعی-اقتصادی پایین‌تر، ضرایب مسیر بین مولفه های ادراک بیرونی از یکپارچگی و جایگاه اجتماعی ساکنین (05/0p=، 199/0β=) ویژگی‌های گذر (تاثیر غیرمستقیم) و فضای باز و سبز خصوصی مساکن (تاثیر غیرمستقیم) با عزت‌نفس عمومی و اجتماعی ساکنین معنادار می‌باشد. در محله‌های با سطح اجتماع-اقتصادی بالاتر نیز، ضرایب مسیر بین مولفه‌های ادراک بیرونی از دسترسی به امکانات و خدمات (01/0p=، 294/0β=)، نمای ساختمان (05/0p=، 225/0β=)، تراکم ادراکی (تاثیر غیرمستقیم) و شرایط صوتی (01/0p=،270/0β=) با عزت‌نفس عمومی و اجتماعی ساکنین معنادار می‌باشد. نتیجه گیری: بطور کلی کیفیت شاخصه‌های مسکن و محیط مسکونی بر ادراک ساکنین و سلامت روان آنان تاثیر می‌گذارد. در محله‌های ناهمگن به دلیل قرارگیری گروه‌های مختلف، مقایسه‌ها و قضاوت‌های همسایگان از نمودهای بیرونی که معرف وضعیت اجتماعی-اقتصادی افراد هستند خودپنداره آن‌ها را شکل می‌دهد. بنابراین جهت زیست‌پذیری مجموعه های مسکونی متنوع شهری، لازم است هنگام برنامه ریزی و توسعه آن‌ها، به متغیرهای کالبدی و انسانی که بر ارزیابی‌های بیرونی و در پی آن ادراک و رفتار ساکنین با یکدیگر موثر است، توجه شود.

کلمات کلیدی: عزت نفس ، محله ناهمگن ، کیفیت مسکن و محیط مسکونی ، قضاوت بیرونی .

Relationship between the perception of the quality of housing and residential environment and resident’s self-esteem of heterogeneous neighborhoods (case study: Hassan Abad-Zargandeh neighborhood of Tehran)

English Abstract: Introduction: Diversity is an important part of a fair city development. But what happens in heterogeneous neighborhoods due to the proximity of different socioeconomic groups is social judgment and comparison based on objective aspects of individuals, this perception is based on assessment of neighbors which affect inhabitant’s self-esteem. The purpose of this study is investigating the effect of external perception of the residential environment quality in heterogeneous neighborhoods on residents' self-esteem. Method: The method is descriptive-analytic and attempts to finding the correlation between factors in the form of a model. So, two groups of 250 people with different socioeconomic class were selected randomly from the Hessenabad-Zargandeh heterogeneous neighborhood to judging the physical and human factors of the neighborhoods. Using path analysis and regression, direct and indirect effects of variables on resident’s self-esteem were investigated. Results: The results show that in lower-socio-economic neighborhoods, the external perception of the integrity and social status of residents, the characteristics of passage and open space, and the green private housing, with mediators determining the public and social self-esteem of residents Is. But in neighborhoods with higher socioeconomic levels, external perception of access to facilities and services, facade of the building, perceptual density and voice conditions with mediators affects the public and social self-esteem of the residents. Conclusion: Therefore, it is necessary to pay more attention to these physical and human factors when planning and developing heterogeneous neighborhoods for the mental health of the inhabitants, because external judgments are made accordingly and effect their social contact.