نویسندگان:

چکیده فارسی: هدف پژوهش حاضر، تبیین مسئولیت تربیتی خانواده از منظر امام رضا(ع) است. برای پاسخ‌گویی به سؤالات پژوهش از روش‏ تحقیق پایه بهره گرفته شده است. در این پژوهش، به تعدادی از منابع دست اول (آثار مربوط ومنتسب به امام رضا(ع) ) و منابع دست دوم مرتبط با مباحث خانواده وتربیت (از منابع غنی اسلامی و احادیث و روایات و اقوال منقول از امام رضا(ع)) مراجعه شده است. یافته‌های پژوهش نشان دادند که امام رضا(ع) به کانون خانواده عشق می‌ورزید و نحوه برخورد محبت‌آمیز با فرزندان و همسرش، نمونه و الگو برای خانواده بوده است. یافته‌های دیگر این پژوهش نشان دادند که مسئولیت تربیتی خانواده از منظر امام رضا(ع) در مواردی همچون نحوه نظافت و آراستگی، نحوه برخورد، ابراز محبت، اعتدال و میانه‌روی، مسئولیت‌پذیری، وفا به عهدوپیمان، تواضع و فروتنی، رعایت حقوق دیگران و آداب  آموزش قرآن در جامعه امروزی می‌تواند بسیار مفید باشد و با بهره‌مندی از آنها می‌توان بر بسیاری از بحرانهای زندگی غلبه کرد. به‌­طورکلی، در منظومه فکری این امام، نظام خانواده از جایگاهی شایسته برخوردار است؛ وظیفه تربیت در درجه اول بر دوش والدین است ضمن آنکه این امر به معنای رفع تکلیف از حاکمیت نیست. امام رضا(ع) دربارۀ آگاهی والدین نسبت به مسئولیت و تکلیف تربیتی فرزندان تذکر داده و بر انجام دادن وظایف تربیتی خانواده در سه حوزه تربیت دینی، اجتماعی و علمی تأکید کرده است. پیشنهاد می‌شود که برنامه‌ریزان تربیتی و درسی برای آشنایی خانواده‌ها، دستورالعملها وکتابهایی بر اساس روشهای تربیتی امام هشتم تهیه و سندی در زمینۀ مسئولیت وتکلیف تربیتی والدین تدوین کنند. 

Explaining the Family’s Educational Responsibility from the Perspective of Imam Reza (peace be upon him)

English Abstract: The present study was undertaken to explicate the family’s educational responsibility from the standpoint of Imam Reza (peace be upon him). Drawing on basic research methods, it examines primary sources attributed to Imam Reza alongside rich secondary Islamic literature on family and upbringing, including hadiths and narrated sayings. The findings reveal that Imam Reza cherished the family unit and modeled affectionate interactions with his children and spouse, offering a paradigm for familial life. His teachings on cleanliness and personal grooming, respectful conduct, expressions of love, moderation, accountability, fidelity to promises, humility, respect for others’ rights, and the etiquette of Quranic instruction remain highly relevant for addressing contemporary familial and societal challenges. In his worldview, the family occupies a dignified position, and while parents bear the foremost duty of education, this does not absolve governing authorities of their responsibilities. Imam Reza emphasizes parents’ awareness of their educational obligations and underscores the importance of religious, social, and academic education. Accordingly, it is recommended that curriculum planners develop guidelines and publications grounded in Imam Reza’s pedagogical methods and draft a formal charter delineating parents’ educational duties.

Keywords: family , Conduct (Sīrah) , Imam Reza (peace be upon him) , Education (Tarbiyah) .