نویسندگان:

علی فتحی¹ ، زهره نیک پرور² .

¹دانشیار گروه قرآن پژوهی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه

²دانش ‌آموختۀ سطح 4 تفسیر تطبیقی مؤسسه آموزش عالی معصومیه(س)

چکیده فارسی: فطرت از واژه‌های کلیدی قرآن کریم است که ارتباط مستقیم با کلمۀ کانونی «الله» دارد: «فِطْرَتَ اللَّهِ الَّتِی فَطَرَ النَّاسَ عَلَیْهَا» (روم،30). مقاله پیش‌رو به روش تحلیلی و با بهره‌گیری از دستاوردهای معناشناسی واژگانی، ضمن تحلیل مؤلفه‌ها و حوزۀ معنایی فطرت، پیوند آن را با واژه‌های هم‌حوزه، به شیوۀ معناشناسی توصیفی تبیین و در نتیجه، حوزۀ معنایی آن را در قرآن ترسیم می‌نماید. بر این پایه، ابتدا معنای اساسی و نسبی این واژه مورد بررسی قرار گرفته، سپس حوزۀ واژگانی آن بر اساس روابط هم‌نشینی، جانشینی و نیز تقابلی واکاوی شده است. معنای اولیه «فطرت»، بر اساس تقدم معنای حسی، آشکار شدن، باز‌شکافتن و در معانی چون آفرینش، سرشت و مانند آن به‌کار رفته است. در نظام معنایی قرآن، این کلمه با واژه‌هایی مانند الله، ربّ، ولایت، هدایت، اسلام و ناس، رابطۀ هم‌نشینی، با واژه خلق، رابطه جانشینی و با واژه‌هایی چون عصیان، طغیان، کفر، شرک و ضلالت رابطۀ تقابلی دارد. ازاین‌رو مقصود از آن، آفرینش ویژۀ الهی است که به انسان اختصاص دارد؛ خداوند بر اساس ربوبیت، علم، قدرت و حکمتش چنین خلقتی به انسان بخشیده است. پیمودن راه فطرت باعث سعادت انسان می‌شود. این آفرینش الهی را خطراتی مانند شیطان، هوا و هوس و مانند آن تهدید می‌کند.

کلمات کلیدی: فطرت ، حوزۀ معنایی ، معنای اساسی ، معنای نسبی ، هم‌نشین معنایی ، جانشینی معنایی ، تقابل معنایی .

Semantic field of nature in Quran based on descriptive semantics method

English Abstract: Nature is one of the key and important words of the Holy Qur'an, which is directly related to the central word "Allah": "Fitrat-Allah-e-Al-Tee Fattar-Al-Nasaa-Alaiha" (Rome, 30). , to explain the semantic field of nature, its semantic link with the words accompanying, substitute, and reciprocal in the descriptive semantics method, and as a result, draw its semantic field in the Qur'an. On this basis, first, the basic and relative meaning of this word has been examined Then, its lexical field has been investigated and re-examined based on coexistence and substitution relations as well as oppositional relations. The basic meaning of "nature" is based on the primacy of the sensory meaning of unfolding, splitting open, and is used in meanings such as creation, nature, and the like. In the semantic system of the Qur'an, this word has a coexistence relationship with words such as Allah, Lord, Wilayat, Islam, Nas, etc., and has a conflicting relationship with words such as rebellion, rebellion, disbelief, polytheism, and misguidance. Therefore, it means the special divine creation that is reserved for humans; Based on his lordship, knowledge, power and wisdom, God has provided such a creation to man. Following the path of nature brings human happiness. This divine creation is threatened by dangers such as Satan, whims, etc. Keywords: nature, basic meaning, relative meaning, semantic field, semantic companion, semantic substitution, semantic opposition