نویسندگان:

مهدیه شریفی نسب اناری¹ ، علی رضا قائمی نیا² ، سید جعفر حق شناس³ .

¹دانش آموخته جامعة المصطفی العالمیه

²دانشیار پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه

³عضو هیئت علمی جامعة المصطفی العالمیه

چکیده فارسی: چکیده بحث پیرامون توحید ربوبی سبب اختلاف­نظر در فروعات و مسائل جزیی آن میان مفسران شده است؛ چنان­که به عقیدۀ مفسر المیزان، آموزه ­های وحیانی قرآن بر مدار توحید ربوبی قرار دارد؛ اما مفسر المنار، در حد ضرورت، به مباحث کلامی پرداخته است. از­این­ رو، تحقیق حاضر با هدف شناسایی و تحلیل نقاط اشتراک و افتراق دیدگاه دو مجموعة تفسیری نام­برده در بحث توحید ربوبی و با روش توصیفی-تحلیلی و مقایسه ­ای انجام پذیرفته است. یافته ­های پژوهش نشان می­دهد که المیزان و المنار در بحث محوریت توحید ربوبی، فطری بودن و قابل اثبات بودن آن با دلایل عقلی، نیز تبیین رابطة توحید ربوبی و اصول اعتقادی عدل و معاد و ارتباط آن با معارف ارزشی، فی ­الجمله، مسیر مشترکی را پیموده ­اند. درحالی­که این دو تفسیر در مفهوم­ شناسی واژة «رب» و مشتقاتش، بیان تلازمات مفهومی ربوبیت الهی با سایر صفات، تبیین اصل اعتقادی نبوت و موضوعات مرتبط با آن؛ مانند: محدودة رسالت انبیاء، قدرت پیامبران در تصرف امور و معجزات آنان نظراتی متفاوت ارائه کرده­ اند.

کلمات کلیدی: علامه طباطبایی ، تفسیر المیزان ، رشیدرضا ، تفسیر المنار ، واژگان کلیدی: توحید ، توحید ربوبی .

Comparative Study of Divine Lordship in the Exegesis of Al-Mizan and Al-Manar

English Abstract: The discussion and investigation surrounding the concept of monotheism in interpretation have led to differences of opinion among exegetes, resulting in divergent views on its branches and specific issues. According to the perspective of the exegete of Al-Mizan, the Quranic revelations emphasize monotheism, while the exegete of Al-Manar has focused on theological discussions as needed. Therefore, the present research aims to identify and analyze the points of convergence and divergence between the two mentioned exegetical works regarding monotheism through a descriptive-analytical and comparative method. The research findings indicate that Al-Mizan and Al-Manar in the central discussion of monotheism, its innate nature, and provability through rational arguments, have also elucidated the relationship between monotheism and the foundational beliefs of justice, resurrection, and their connection to ethical teachings, ultimately traversing a common path. However, these two interpretations have presented different views on the conceptualization of the term "Lord" and its derivatives, articulating the conceptual coherence of divine lordship with other attributes and explaining the doctrinal origin of prophethood and related topics such as the limitation of the messengers' missions and the power of prophets in managing affairs and performing miracles.