نویسندگان:

فیروز اصلانی¹ ، محمد مرادی² ، احمد کریمی³ ، سید ضیاء الدین علیانسب⁴ .

¹دانشجوی دکترای علوم قرآن و حدیث، دانشگاه قرآن و حدیث قم و عضو هیات علمی دانشکده علوم پزشکی مراغه

²استادیار علوم قرآن، دانشگاه قرآن و حدیث،قم، ایران،

³استادیار گروه کلام، دانشگاه قرآن و حدیث، قم، ایران

⁴دانشیار، دانشگاه حضرت معصومه، قم، ایران

چکیده فارسی: در دوران معاصر، تجربه­گرایی، رشد رویکرد مادی در عرصه­های مختلف را موجب شد که یکی از این عرصه­ها تفسیر قرآن بود. برخی قرآن­پژوهان، با اثرپذیری از رویکرد مادی­گرایانه، به تحلیل مفاهیم غیبی قرآن پرداختند. یکی از مفسرانی که در چنین فضایی به تفسیر قرآن پرداخت، محمدتقی شریعتی می­­باشد. برخی، با استناد به پاره­ای از نظرات وی، گفته­اند که ایشان مفاهیم غیبی قرآن را به امور مادی تأویل کرده است. بنابراین، با توجه به چالش­های فکری و عقیدتی این رویکرد در جوامع اسلامی، به ویژه ایران، همچنین با توجه به نقش زیربنایی مفاهیم غیبی در سعادت انسان، باید درک درستی از آن مفاهیم داشته باشیم و دیدگاه محمد تقی شریعتی را به عنوان شخصیتی اثرگذار در دوران معاصر ارزیابی کنیم.پژوهش پیش‎‌رو درصدد است با روش توصیفی- تحلیلی، انگارة رویکرد مادی به مفاهیم غیبی قرآن را در تفسیر نوین بررسی نماید. طبق یافته­های تحقیق، تطبیق مادی با مبانی معرفت­شناختی، هستی­شناختی و انسان­شناختی وی سازگار است و از جنبة تفسیری نیز زیاده‌روی در رویکرد علمی و تفسیر علمی خارج از ضابطه، از زمینه­های رویکرد مادی به مفاهیم غیبی قرآن به­ شمار می­رود؛ به طوری که در بیان اعجاز علمی قرآن، علم تجربی را به محدودة مسایل غیبی وارد می‌کند و این زیاده‌روی در رویکرد علمی، گاهی سبب می‌شود در راستای تفسیر علمی برای نفی مفاهیم غیبی، به زبان عرفی استناد کند و گاهی نیز در همین راستا، زبان عرفی را نادیده بگیرد.

کلمات کلیدی: محمدتقی شریعتی ، رویکرد مادی­گرایانه ، علم تجربی ، تفسیر نوین ، مفاهیم غیبی .

Examination of the Materialistic Approach to Hidden Concepts in the Quran in Modern Exegesis

English Abstract: In contemporary times, experientialism and a materialistic approach to different fields have led to the interpretation of the Quran being one of these fields. Some Quranic scholars, influenced by the materialistic approach, have delved into analyzing the unseen concepts of the Quran. One of the interpreters who engaged in interpreting the Quran in such a context was Mohammad Taghi Shariati. Some have said that based on some of his opinions, he has interpreted the unseen concepts of the Quran in material terms. Therefore, considering the intellectual and religious challenges of this approach in Islamic societies, especially in Iran, and considering the fundamental role of unseen concepts in human happiness, we must have a proper understanding of these concepts and evaluate the perspective of Mohammad Taghi Shariati as an influential figure in contemporary times. This research aims to investigate the materialistic approach to the unseen concepts of the Quran in modern interpretation using a descriptive-analytical method. According to the findings of the research, the material interpretation is compatible with epistemological, ontological, and anthropological foundations, and it exceeds the limits of scientific and rational interpretation, sometimes leading to the inclusion of empirical science in the realm of unseen matters and other times ignoring the language of rationality in favor of scientific interpretation, or even disregarding the language of rationality altogether.