نویسندگان:

محمد ابراهیم احسانی¹ ، عطاء الله رفیعی² ، مصطفی کاظمی نجف آبادی³ .

¹دانشجوی دوره دکتری، گروه اقتصاد و معارف اسلامی، موسسه عالی علوم انسانی ، دانشگاه المصطفی، قم، ایران

²استادیار گروه اقتصاد دانشکده مدیریت و اقتصاد و مهندسی پیشرفت، دانشگاه علم و صنعت ، تهران ، ایران

³استاد یار پژوهشگاه حوزه ودانشگاه

چکیده فارسی: نظریۀ سرمایه اجتماعی، به عنوان یک نظریۀ بین‎رشته­ای، با وجود مطالعات روزافزون پیرامون آن، هنوز به تعریفی واحد دست نیافته و مدعی نقش شگرف عناصر خاص اجتماعی، روابط و فرهنگ اجتماعی برای دست­یابی به توسعه یا پیشرفت است. در این نوشتار سعی شده با توجه به معانی و مفاهیم آیات قرآنی و به‌کارگیری روش داده‌بنیاد، دیدگاه قرآن نسبت به مقولۀ سرمایۀ اجتماعی استخراج و الگوسازی شود. برای وصول به این هدف، مفاهیم نزدیک به مؤلفه­های اصلی نظریۀ سنتی سرمایۀ اجتماعی یعنی سه مؤلفۀ اعتماد و هنجارهای اعتمادزا، شبکه ­سازی و مشارکت اجتماعی، مورد بررسی قرار می­گیرند. در نتیجه، مفاهیمی در قرآن همچون اخوت دینی و حفظ شؤونات خانوادگی و بحث توکل و اعتماد به خدای رحمان و هنجارهای اعتمادزا، جست‌وجو شده است و به عنوان ارکان اصلی نظریۀ پیشنهادی سرمایه اجتماعی، این مفاهیم در قالب شبکه­ای از آیاتی که حول مهرورزی و عطوفت انعکاس‌یافته از رحمانیت الهی، در حال سیران است و می­تواند مبیّن ساختارها و مبانی و مبادی و اهداف سرمایۀ اجتماعی قرآنی باشد. روی‌هم‌رفته، این موارد در کنار یکدیگر بازخوانی شده‌اند تا بتوان به یک الگوی احتمالی در مورد سرمایۀ اجتماعی قرآنی رسید.

کلمات کلیدی: سرمایۀ اجتماعی ، اعتماد ، اخوت دینی ، نظریۀ قرآنی .

Quranic theory of social capital

English Abstract: The theory of social capital, as an interdisciplinary theory, despite the growing number of studies on it, has yet to arrive at a unified definition. Nevertheless, it claims a remarkable role for specific social elements, relationships, and social culture in achieving development or progress. In this study, an attempt has been made, utilizing the meanings and concepts of Quranic verses and applying the grounded theory method, to extract and model the Quranic perspective on the concept of social capital. To achieve this aim, concepts close to the main components of the traditional social capital theory—namely, trust and trust-generating norms, networking, and social participation—are examined. Consequently, Quranic concepts such as religious brotherhood, preservation of family dignity, reliance on and trust in the Merciful God, and trust-generating norms have been explored. These concepts are presented as the main pillars of the proposed Quranic theory of social capital. They are revisited within a network of verses reflecting love and compassion inspired by divine mercy, which collectively illuminate the structures, foundations, principles, and objectives of Quranic social capital. This exploration aims to propose a potential model for Quranic social capital.