نویسندگان:

امین ایزدپناه¹ .

¹عضو هیات علمی بخش مبانی آموزش و پرورش دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

چکیده فارسی: هدف این پژوهش، بررسی و تحلیل نقش معلمان در گفت­وگومندسازی جریان تعلیم­و­تربیت از راه توجه به صدای دانش­آموزان در محیط­های یاددهی-یادگیری است. ناتوانی در گفت­وگو ازجمله جدی­ترین مسئله‌های جامعه ایرانی است و به ­نظر می­رسد نظام تعلیم­وتربیتِ تمرکزگرا و دیوان­سالار ایران با تأکید بیش­ازحد بر دانش­اندوزی و غفلت از اهمیت روابط انسانی، در پیدایی این وضعیت سهیم است. انگاره دیوان­سالارانه سبب شده است تا معلم به­مثابه یک کارگزار در خدمت انتقال ارزش­های نظام تربیتی در آمده و تنوع دیدگاه­ها و ارزش­های موجود در محیط­های آموزشی نادیده گرفته شود. این وضعیت، تعلیم­وتربیت را به جریانی تک­صدا و یک­سویه تبدیل کرده است که فرصتی برای گفت­وگو در نظر نمی­گیرد. مبانی نظری تحول بنیادین در نظام تعلیم‌وتربیت رسمی عمومی جمهوری اسلامی ایران کوشیده است -دست­کم در مقام نظر- از این انگاره فاصله بگیرد و معلم را به­عنوان نیرویی فرهنگی و مولد سرمایه اجتماعی معرفی کند. این مقاله ضمن طرح دو مفهوم مرکزگرایی و مرکزگریزی به نقل از میخائیل باختین، ایده گفت­وگومندسازی تعلیم­وتربیت با محوریت معلم را  به­مثابه نوسان میان دو وضعیت مرکزگرایی و مرکزگریزی با هدف ایجاد فرصت برای مطرح­شدن چشم­اندازها و شنیده شدن صداهای دانش­آموزان در جریان عمل تربیتی مطرح کرده است. علاوه بر این، مدلی نیز در قالب چرخه رجوع به صدای دانش­آموزان برای گفت­وگومند و چندصدایی شدن جریان تعلیم­وتربیت به مدد کنشگری معلمان پیشنهاد شده­ است. بر این اساس معلم و دانش­آموز هر دو مشارکت­کنندگانی در تجربه­­­های یاددهی-یادگیری- از چشم­اندازهایی متفاوت- به‌حساب می­آیند.

کلمات کلیدی: معلم ، باختین ، گفت‏وگومندی ، تعلیم و تربیت ، مرکزگرایی ، مرکزگریزی ، تحول بنیادین آموزش‌وپرورش .

Teacher-Focused Dialogical Education: Moving between Centripetal and Centrifugal Positions

English Abstract: This paper aims to discuss and analyze the role of teachers in developing and promoting dialogical education through their reaching out to students’ voices in learning environments. The inability of Iranians in the dialog is a major and serious problem of the Iranian society, and it seems that the centralized and bureaucratic education system, with its overemphasis on knowledge acquisition and its negligence of the critical role of human interactions, can be held responsible for this situation. The bureaucratic conception of teachers allows the education system to recruit teachers as its agents in the service of its values, thereby restricting the chances of human interaction and dialog in the educational environments. The Theoretical Foundations of Fundamental Transformation -declared in 2011-seeks to alter the old-fashioned, bureaucratic image of the teachers and portrays them as the cultural forces of society and generators of social capital. Corresponding to this recent reformative policy, this paper puts forward a conception of dialogicality in education with the leadership of teachers, as changing position the between the two conditions of centrifugal and centripetal forces, two concepts introduced by Mikhail Bakhtin. Dialogicality, then, provides practical chances for students’ perspectives to be maintained and their voices heard in education. Also, a model for referring to students’ voices by the teachers for the purpose of promoting multi-voiced and dialogical education is proposed. In this model teachers and students are considered as co-partners participating in shared learning experiences, but from different perspectives