نویسندگان:

کوثر رضوی¹ ، مرجان پشت مشهدی² ، معصومه پورمحمدرضا تجریشی³ ، راضیه بیدهندی یارندی⁴ .

¹Department of Psychology and Education of Exceptional Children, Faculty of Behavioral Sciences and Mental Health, University of Social Welfare and Rehabilitation Sciences, Tehran, Iran.

²Department of Psychology and Education of Exceptional Children, Faculty of Behavioral Sciences and Mental Health, University of Social Welfare and Rehabilitation Sciences, Tehran, Iran.

³Department of Psychology and Education of Exceptional Children, Faculty of Behavioral Sciences and Mental Health, University of Social Welfare and Rehabilitation Sciences, Tehran, Iran.

⁴Psychosis Research Center, University of Social Welfare and Rehabilitation Sciences, Tehran, Iran.

چکیده فارسی: اهداف کندگامی شناختی (با نام جدید سندرم عدم درگیری شناختی) با دو مشخصه اصلی رخوت و رویاپردازی، بیشتر در نمونه‌هایی با کودکان دچار اختلال نقص توجه/بیش‌فعالی مورد مطالعه قرار گرفته است. علی‌رغم علائم مشترک رشدی-عصبی اختلال نقص توجه/بیش فعالی و اختلالات طیف اتیسم، مطالعات کمی کندگامی شناختی را در کودکان دچار اختلالات طیف اتیسم بررسی کرده‌اند. مطالعه حاضر به بررسی نشانه‌های اختلال نقص توجه/بیش‌فعالی، مشکلات خواب و کارکردهای اجرایی به‌عنوان پیش‌بینی‌کننده‌های کندگامی شناختی در کودکان دچار اختلالات طیف اتیسم با عملکرد بالا پرداخته است. مواد و روش ها پژوهش حاضر از نوع توصیفی‌همبستگی بر روی کودکان ۶-۱۲ سال دچار اختلالات طیف اتیسم با عملکرد بالا که در مدارس ویژه اتیسم شهر تهران در سال تحصیلی 1402-1403 مشغول به تحصیل بودند، انجام شد. والدین ۱۴۵ کودک دچار اختلالات طیف اتیسم به روش نمونه‌گیری در دسترس انتخاب شدند. در ابتدا مقیاس کندگامی شناختی و مقیاس درجه‌بندی اتیسم گیلیام-ویراست سوم (GARS-3) از طریق مصاحبه با والدین توسط پژوهشگر تکمیل شد. ۱۲۲ کودک که در مقیاس درجه‌بندی اتیسم گیلیام-ویراست سوم نمره بین ۵۵ تا ۷۰ و در مقیاس کندگامی شناختی (SCTS) نمره‌ای بیشتر از نقطه برش دریافت کردند (در بیشتر از 7 آیتم نمره 1 یا بیشتر گرفتند)، وارد مطالعه شدند. سپس والدین پرسش‌نامه‌ عادت‌های خواب کودکان (CSHQ)، آزمون عصب‌روانشناختی و شخصیتی کولیج (CPNI) و پرسش‌نامه سوانسون، نولان و پلهام – ویراست چهارم (SNAP-IV) را به‌صورت آنلاین (پرسلاین) پاسخ دادند. داده‌ها با استفاده از آزمون شاپیرو ویلک، ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون چندگانه در نرم‌افزار SPSS نسخه ۲7 تجزیه‌وتحلیل شدند. یافته ها نتایج تحلیل همبستگی نشان داد بین کندگامی شناختی و مؤلفه‌های نقص توجه در اختلال نقص توجه/بیش‌فعالی رابطه مثبت و معنی‌داری با ضریب همبستگی (r=0/489, P<0/01) وجود دارد، اما کندگامی شناختی با مؤلفه‌های بیش‌فعالی/تکانش‌گری رابطه معناداری ندارد. همچنین کندگامی شناختی با مؤلفه‌های تصمیم‌گیری/برنامه‌ریزی و سازماندهی در کارکردهای اجرایی روزانه به‌ترتیب با ضریب همبستگی‌ (r=0/414, P<0/01) و (r=0/392, P<0/01 ) مرتبط است اما با مؤلفه‌های بازداری پاسخ ارتباط معناداری ندارد. همچنین کندگامی شناختی با مشکلات خواب مرتبط نیست. نتایج تحلیل رگرسیون چندگانه نیز نشان داد تنها مؤلفه‌های نقص توجه، پیش‌بینی‌کننده متوسط کندگامی شناختی می‌باشد (0/489=r و 0/05>P). نتیجه گیری نتایج حاصل از پژوهش، ادبیات پژوهشی بررسی کندگامی شناختی در اختلالات طیف اتیسم را گسترش داده و شواهدی مبنی بر ارتباط کندگامی شناختی با نشانه‌های نقص توجه و کارکردهای اجرایی در زندگی روزمره (تصمیم‌گیری/برنامه‌ریزی و سازماندهی) در کودکان دچار اختلالات طیف اتیسم ارائه می‌دهد. این نتایج می‌تواند در ارزیابی بالینی و درمان اختلالات طیف اتیسم مفید واقع شود.

کلمات کلیدی: کارکردهای اجرایی ، اختلال نقص‌ توجه/ بیش‌فعالی ، کودک ، اختلالات خواب ، کندگامی شناختی ، سندرم عدم درگیری شناختی ، اختلالات طیف اتیسم .

Symptoms of Attention Deficit/Hyperactivity Disorder, Sleep Problems, and Executive Dysfunction, as Predictors of Sluggish Cognitive Tempo, in Children With High-Functioning Autism Spectrum Disorder

English Abstract: Objectives Sluggish cognitive tempo (SCT) or cognitive disengagement syndrome (CDS) is often identified by symptoms such as lethargy and frequent daydreaming. It has been mainly investigated in the general population and in children with attention deficit/hyperactivity disorder (ADHD). There is scant research on the presence of SCT in individuals with autism spectrum disorder (ASD). The current study aimed to examine the symptoms of ADHD, sleep problems, and executive dysfunction as predictors of SCT in Iranian children with high-functioning ASD. Methods This is a descriptive-correlational study. The participants were the parents of 116 children aged 6-12 with high-functioning ASD, who were selected from among 145 children in exceptional schools for children with autism in Tehran, Iran, in 2024, using convenience sampling. The parents who scored 55-70 in the Gilliam autism rating scale-third edition and had a score above the cut-off point on the SCT scale were included. They completed the online forms of the Swanson, Nolan, and Pelham rating scale (SNAP-IV), the children’s sleep habits questionnaire (CSHQ), and the coolidge personality and neuropsychological inventory for children (CPNI). Data were analyzed using the Shapiro-Wilk test, Pearson’s correlation test, and multiple regression analysis in SPSS software, version 27.  Results The correlation test results revealed a positive and significant relationship between SCT and inattention (r=0.489, P<0.01), but the SCT had no significant association with hyperactivity. Additionally, SCT was significantly correlated with decision-making/planning (r=0.414, P<0.01) and organizing (r=0.392, P< 0.01), as executive functions. However, it had no significant relationship with the response inhibition skill. The SCT had no significant association with sleep problems. The multiple regression analysis further indicated that the attention deficit was the only moderate predictor of SCT (β=0.489, P=0.001). Conclusion The SCT has a relationship with attention deficit and the problems in decision-making/planning and organizing abilities of children with ASD. These findings can be valuable for clinical evaluation and treatment of ASD.

Keywords: children , executive functions , sleep problems , Sluggish cognitive tempo (SCT) , Cognitive disengagement syndrome (CDS) , Autism spectrum disorder (ASD) , Attention deficit disorder/hyperactivity disorder .