نویسندگان:

کتایون فلاحت¹ ، منیر برادران افتخاری² ، آرش میراب زاده³ .

¹Undersecretary for Research and Technology, Ministry of Health and Medical Education, Tehran, Iran.

²Undersecretary for Research and Technology, Ministry of Health and Medical Education, Tehran, Iran.

³Department of Social Welfare, School of Social Welfare, University of Social Welfare and Rehabilitation Sciences, Tehran, Iran.

چکیده فارسی: اهداف باتوجه‌به اهمیت ارتقاء سلامت روان مثبت در پیشگیری از اختلالات روانی اجتماعی، افزایش سلامت فیزیکی و بهره‌وری و شناسایی مؤلفه‌های اجتماعی مؤثر بر آن به منظور اجرای مداخلات لازم در جهت ارتقاء سطح سلامت روان جامعه، ضروری است و از اهداف مطالعه حاضر بود. مواد و روش ها این مطالعه از نوع کمی و همبستگی بود و بر روی افراد بزرگسال 30 تا 60 ساله ساکن در مناطق 22 گانه شهرتهران انجام شد. حجم نمونه براساس نرم‌افزار جی‌پاور، تعداد 547 نفر تخمین زده شد. نمونه‌ها براساس روش تصادفی چند مرحله‌ای انتخاب شدند. ابتدا باتوجه‌به مرور منابع و برگزاری جلسات گروهی با صاحبنظران، لیست تعیین‌کننده های اجتماعی مؤثر بر سلامت روان مثبت استخراج و مدل مفهومی ترسیم شد. معیار ورود هریک از تعیین‌کننده‌ها به مرحله مدل‌یابی، سطح معناداری 0/2≥P در نظر گرفته شد و درانتها این مدل با استفاده از روش مدل‌یابی معادلات ساختاری نهایی شد. ابزار به‌کارگرفته‌شده شامل ابزار پیوستار سلامت روان-‌فرم کوتاه، پرسش‌نامه سنجش وضعیت اقتصادی اجتماعی، پرسش‌نامه حمایت اجتماعی چند بعدی، پرسش‌نامه استرس ادراک‌شده، پرسش‌نامه بین‌المللی فعالیت بدنی، پرسش‌نامه امنیت شغلی نیسی، پرسش‌نامه امنیت شغلی تنهورن، مقیاس دیداری رضایت شغلی، مقیاس دیداری استرس شغلی، چک‌لیست بررسی وضعیت محله زندگی، چک‌لیست استفاده از اینترنت و چک‌لیست پوشش بیمه بود. داده‌ها با استفاده از برنامه SPSS نسخه 21 و لیزرل نسخه 8/8 تجزیه‌وتحلیل شد.  یافته ها داده‌های مربوط به 607 پرسش‌نامه مورد تجزیه‌و‌تحلیل قرار گرفت. میانگین سن شرکت‌کنندگان مطالعه 9/4±44/04 و میانگین نمره سلامت روان مثبت آن‌ها 8/65±45/96 بود. از گروه تعیین‌کننده‌های ساختاری، متغیرهای طبقه اجتماعی (0/181=B)،وضعیت اقتصادی اجتماعی (0/114=B)، رده شغلی(0/08=B) و سرانه سطح زیربنا (0/290=B) دارای اثر منفی بر سلامت روان مثبت بود. از گروه تعیین‌کننده‌های بینابینی که تمامی متغیرهای آن معیار ورود به مدل را دارا بودند، تعیین‌کننده‌های بینابینی رضایت شغلی (0/61=B)، حمایت اجتماعی (0/32=B) و رضایت از بیمه (0/41=B)دارای اثر مثبت و استرس درک‌شده (B=-0/62) دارای اثر منفی بر سلامت روان مثبت بوده و واسطه انتقال اثر تمامی تعیین‌کننده‌های ساختاری بر سلامت روان مثبت بوده است.  نتیجه گیری بهبود وضعیت اقتصادی اجتماعی از طریق افزایش حمایت اجتماعی و رضایتمندی شغلی موجبات افزایش سطح سلامت روان مثبت بزرگسالان ایرانی شده است و از طرفی کاهش استرس درک‌شده هم به‌صورت مستقیم و هم غیرمستقیم اثر تعیین‌کننده‌های اجتماعی ساختاری را بر سلامت روان مثبت تبیین می‌کند. 

کلمات کلیدی: سلامت روان ، معادلات ساختاری ، مدل‌سازی ، مؤلفه‌های اجتماعی سلامت .

Social Determinants of Health for Positive Mental Health of Iranian Adults

English Abstract: Objectives Considering the importance of positive mental health promotion for preventing psychosocial disorders and increasing physical health and productivity, it is necessary to identify the social determinants of health (SDH) to implement the necessary interventions to improve community health. The present study aims to identify the SDH of positive mental health in Iranian adults. Methods This is a quantitative and correlational study that was conducted on adults aged 30-60 years living in Tehran, Iran. The sample size was estimated to be 547 people using G*Power software. The samples were selected using a multi-stage random sampling method. After reviewing the literature and meeting with a panel of experts, the SDH list was extracted, and the conceptual model was plotted. The criteria for entering the model was a significance level (P≥0.2). At the end, the structural equation modeling method was applied. The tools used included the mental health continuum–short form, the socioeconomic status questionnaire, multidimensional scale of perceived social support, perceived stress scale-10 items, international physical activity questionnaire-short form, Neissi’s job security questionnaire, Ten Horn’s job security questionnaire, the visual analogue scale for occupational stress assessment, the neighborhood status checklist, Internet use checklist, and social security insurance checklist. The data was analyzed in SPSS software, version 21 and LISREL version 8.8. Results The data of 607 questionnaires were analyzed. The mean age of participants was 44.04±9.4 years. The mean score of positive mental health was 45.96±8.65. Among structural determinants, the social class (B=0.181), socio-economic status (B=0.114), job position (B=0.08), building volume per capita (B=0.092) had positive effect on positive mental health, while education (B=-0.071) had negative effect. Among intermediary determinants, job satisfaction (B=0.16), social support (B=0.23) and insurance (B=0.14) had positive effect on positive mental health, while perceived stress (B=-0.62) had negative effect. Conclusion Improving socioeconomic status by increasing social support and job satisfaction can increase Iranian adults' positive mental health. On the other hand, the reduction of perceived stress can determine the positive mental health of Iranian adults both directly and indirectly.

Keywords: mental health , modeling , structural equation , Social determinants of health .