نویسندگان:

¹کارشناسی ارشد روانشناسی عمومی، واحد ملارد، دانشگاه آزاد اسلامی، ملارد، ایران

چکیده فارسی: تفکیک «جنس» و «جنسیت» از مبنایی‌ترین انگاره‌های فمینیستی تلقی شده است. فمینیست‌ها بر این اساس، ادعای برساخت‌بودن بسیاری از ویژگی‌های زنانه را که طبیعی تلقی می‌شدند، مطرح نموده و نظریه‌های انتقادی و هنجارین خود را در راستای رفع فروتری زنان، پایه‌گذاری می‌کنند. بر این اساس، برخی برنامه‌ریزان حوزه مطالعات زنان ایران، در مورد اندیشمندانی مانند علامه طباطبایی^ره ادعا می‌کنند که؛ چون جنسیت مسئله مدنظر این شخصیت‌ها نبوده، نمی‌توان اندیشه‌های ایشان را به‌عنوان رقیبی برای نظریه‌های فمینیستی یا چارچوبی منسجم برای فهم، تبیین یا اصلاح وضعیت زنان تلقی نمود. بررسی این ادعا مسئله اصلی پژوهش است. نتایج این پژوهش که با روش تحلیل محتوای کیفی آثار علامه خصوصا (المیزان) انجام گرفت نشان می‌دهد: علامه درصدد ارائه مباحثی منسجم در دفاع از وضعیت زن در اندیشه اسلامی و نقد آن در جوامع اسلامی و مدرن بوده، این مباحث را ناظر به مهم‌ترین انگاره‌های فمینیستی طرح و در چارچوبی علمی هدایت نموده است؛ از‌این‌رو توجه به تفکیک بین جنس و جنسیت یکی از ویژگی‌های صورت‌بندی مسائل زنان در اندیشه علامه است. با‌این‌وجود، چون ایده‌پردازی‌های ایشان ناظر به مباحث اقناعی و انتقادی نسبت به آموزه‌های اسلامی و فمینیستی است، نمی‌توان دیدگاه ایشان را به‌عنوان نظریه علمی با ویژگی‌های نظریه‌ تجربی قلمداد نمود.

Allameh Tabatabai on the Problem of Gender

English Abstract: The distinction between ‘gender’ and ‘sex’ is regarded as the most basic feministic assumption. Accordingly, feminists argue that many of women’s characteristics which have been deemed as natural traits are socially constructed, so their critical and normative theories are intended to eliminate women inferiority. Some planners and scholars in the field of Iranian women studies argue that one cannot conceive the ideas of thinkers likes Allameh Tabatabaei as a rival for feminist theories or as a coherent framework for understanding, explaining, or reforming the status of women, because gender has not been a matter of interest for them. We examine the claim in details in this research. The results of this research carried out by qualitative analysis method on Allameh's works (particularly Al-Mizan), show that Allameh has sought to present coherent discussions in defending the place of women in Islamic thought and in criticizing their conditions in Islamic and modern societies, and he addresses these topics regarding most important feministic ideas. Therefore, attention to the distinction between sex and gender is one of the features of the formulation of women's problems in Allameh's thought. However, due to the rhetoricity of his speculations in Islamic and feminist teachings, one cannot regard his viewpoint as a scientific theory with the characteristics of an empirical theory.