نویسندگان:

¹استادیار گروه علوم اجتماعی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه یزد، یزد، ایران.

چکیده فارسی: پژوهش حاضر با هدف بررسی تحولات فقیهی شیعه درباره حقوق و آزادی­های زنان و تأثیر زمان و مکان بر این تحولات، به روش توصیفی- تحلیلی انجام شد. بدین منظور منابع فقهی شامل منابع اصیل استنباطی فقهی در محدوده چهل سال اخیر مورد تحلیل و بررسی قرار گرفت. با بررسی­های انجام شده، پژوهشی که موضوع مطالعه حاضر در آن بررسی شده باشد، یافت نشد. پس از بررسی منابع پژوهش، این نتیجه حاصل شد که با مفتوح بودن باب اجتهاد در فقه شیعه، استفاده از احکام ثانویه و احکام حکومتی و بهره­گیری از منبع عقل و عرف و بناءعقلای در فقه شیعه، تحولات مثبت و قابل توجهی درباره حقوق و آزادی­های زنان رخ­داده است. به­طوری­که با تفحص در فتوای فقهای شیعه تحولاتی مثبت برپایه حقایق و زندگی کنونی زنان در مسائلی همچون ارث، دیه، حق خروج زن از منزل، آزادی و استقلال در ازدواج، حق طلاق، انواع مشارکت­های سیاسی و مسائل مستحدثه حجاب قابل مشاهده و بهره­برداری است که زنان در پرتوی آن از حقوق و آزادی­های بیشتری بهره­مند شده­اند. پژوهش حاضر به این نتیجه رسید که زن در رهگذر این نگاه از احکام حقوقی متمایزی در مقایسه با فقه مقتدم برخوردار شده است.

An Applied Study on the Shiite Jurisprudential Changes of Contemporary Era in Women's Rights and Freedom

English Abstract: This descriptive-analytical research was conducted with the aim of investigating the Shiite jurisprudential changes in women's rights and freedom and the effect of time and place on these changes; thus, jurisprudential sources, including original inferential ones during last forty years, were examined. After reviewing them, it was determined that there was no research that had examined the subject of this research. The findings of this research demonstrate that the open door of Ijtihad, the use of secondary and governmental orders, and the use of reason and custom in Shiite jurisprudence have caused to happen positive and considerable changes in women's rights and freedom. By examining Shiite jurists' Fatwas, according to women's current life, positive changes in some issues such as inheritance, blood money, women's right to leave home, freedom and independence in marriage, the right to divorce, all kinds of political participations, and novel issues about Hijab are visible and women have had more rights and freedom by them. This research concluded that from this point of view, women have had different legal orders compared to the early jurisprudence.