نویسندگان:

چکیده فارسی: یکی از شیوه های تحقیق و مطالعه در علوم دینی از جمله تفسیر قرآن که نتایج سودمندی در
غنای مباحث تفسیری دارد، مطالعه تطبیقی است. برخی بر این تصورند که مطالعات تطبیقی
از جمله تفسیر تطبیقی در دوره معاصر، ریشه در مطالعات غربیان دارد، اما بررسی ها نشان
می دهند که روش مقایسه ای و تطبیقی در مطالعات دانشمندان مسلمان جایگاهی بس مهم
داشته است. در مقاله پیش رو تلاش شده تا با تکیه بر مدارک موجود و با روش توصیفی−
تحلیلی، ریشه های مطالعات تطبیقی در میان دانشمندان مسلمان، پیشینه تفسیر تطبیقی و
تحولات آن در دوره معاصر بررسی و تحلیل شود. حاصل این بررسی آن است که: اولا
نخستین آثار ناظر به مطالعات تطبیقی به معنای امروزیش با عنوان «الموازنه » و «الوساطه »
ریشه در مطالعات ادب عربی داشته است. ثانیا، از قرن چهارم در تفسیرهای مشهور فریقین
نیز کم و بیش رویکرد تطبیقی به معنای عرضه دیدگاه های مختلف همراه با نقد و تحلیل
وجود داشته، و در دوره معاصر به ویژه در حوزه شیعی رویکرد تطبیقی دچار گسترش و
تکامل بسیار شده است. ثالثاً تفسیر تطبیقی علاوه بر تکیه بر میراث دانشمندان مسلمان
غیرمستقیم از مطالعات تطبیقی در غرب نیز تأثیر پذیرفته و به کمال نزدیکتر شده است.
همچنین در مقاله بر ضرورت دورساختن تفسیر تطبیقی از تفسیر مذهبی تأکید شده است.

Investigating the Role of Commentators in the Evolution of Comparative Interpretation

English Abstract: Comparative study which has beneficial results in improving interpretation is one of the methods of research in religious sciences such as the interpretation of holy Qur’an. Some believe that comparative studies, including comparative interpretation in the contemporary period, are rooted in Western studies, but studies show that comparative method has a very important position in the studies done by Muslim scholars. Based on the available evidence and using descriptive method, the present paper refers to the roots of comparative studies among Muslim scholars and tries to study and analyze the background of comparative interpretation and its developments in the contemporary period. The results of this study show that the first works on comparative studies written at the same time as comparative studies in the field of interpretation, titled “Al-Mawazna” and “Al-Wasata”, were mainly rooted in the study of Arabic literature. The comparative approach has somehow existed in the famous commentaries of the two main Islamic sects, but in the contemporary period, especially in the Shiite field, the comparative approach has changed and expanded a lot. Also, the paper aims to prove that comparative interpretation has been influenced by the efforts of Muslim scholars in the third and fourth centuries, rather than by studies of comparative literature in the West. The important point is that comparative interpretation is always subject to deviating to fanatical religious interpretation; therefore, the paper emphasizes the necessity to explain the limits of religious interpretation and its distinction from comparative interpretation.