نویسندگان:

سجاد امینی منش¹ .

¹استادیار، گروه روانشناسی، واحد شیراز، دانشگاه آزاد اسلامی، شیراز، ایران.

چکیده فارسی: زمینه و هدف: تعالی معنوی از اساسی‌ترین مباحث مطرح‌شده در حوزة علوم اسلامی است و آیات و روایات متعددی در این مورد وجود دارد. این تحقیق، به‌دنبال آشکارسازیِ مبانی، ملاک‌ها و راهکارهای «تعالی معنوی» بر اساس آموزه­های قرآنی، و تبیین چیستی و چگونگیِ رخدادِ آن است. در این راستا، با استفاده از مستندات نقلی، بر ذومراتب بودنِ سه آیة عظیم الهی: انسان، قرآن و جهان استدلال شده و نیز به تناظر آیات آفاقی و انفسی اشاره شده است و بر اساس مبانی مذکور، تعریفی از «تعالی معنوی» ارائه گردیده است.
 روش تتحقیق: مقالة حاضر به روش تحلیل محتوا و با رویکرد کیفی، آیات قرآن کریم را موردبررسی قرار داده است. به‌منظور احصای آموزه‌های قرآنی و روایی تعالی معنوی و تفسیر داده‌های تحقیق، از روش تحلیل مضمون استفاده شده است. در بررسی ادبیات تحقیق، قرآن کریم، کتاب‌های تفسیری شیعه و اهل سنت، منابع روایی و مقاله‌های مرتبط، مطالعه شده است. نرم‌افزارهای قرآنی و حدیثی برای احصای مقوله‌ها و نرم‌افزار مکس‌کیو.دی.‌ای برای کُدگذاری و تجزیه‌وتحلیل داده‌ها مورداستفاده قرار گرفته است.
 یافته ها و نتیجه گیری: بر اساس یافته‌های این تحقیق، تعالی معنوی به‌معنای حرکت صعودی و ارتقای درجة وجودی و حرکت از سطح وجودی ضعیف­تر به‌سوی «بودن» در سطح وجودی قوی­تر است. تعالی معنوی، حرکتی وجودی و صیرورتی به‌سوی مبدأ هستی (شدیدترین مرتبة وجود) در مراتب نفس انسان و مراتب عالَم هستی است که البته با «رشد» و توسعه و بسط وجودیِ سالک همراه می­شود و ملازم با «توبه» و عروج انسان به مراتب والای آیات انفسی و آفاقی و «بهشتی شدن» است. «علم و بصیرت»، «ایمان و تقوی» و «آراستگی به ویژگی‌های بهشتیان» ملاک‌های قرآنی برای تعالی معنوی هستند و «خودشناسی و خداشناسی»، «عبادت خدا»، «طهارت» و «جهاد و مجاهده» ازجمله راهکارهای «تعالی معنوی» هستند.

کلمات کلیدی: آگاهی ، انسان ، طهارت ، علم ، تعالی معنوی ، حرکت وجودی .

Principles, Criteria and Strategies of "Spiritual Transcendence" Based on the Holy Quran

English Abstract: Background and objectives: Spiritual transcendence is one of the most fundamental topics in the field of Islamic science, and there are many verses and traditions about it. This research seeks to reveal the foundations, criteria and strategies of "spiritual transcendence" based on Qur'anic teachings, and to explain what and how it occurs. In this regard, using the narrative documents the relevance of the three great divine verses have been argued: human, the Qur'an, and the world, and have referred to their correspondence and a definition of "spiritual transcendence" has been presented. Methodology: The present study examines the verses of the Holy Quran with a content analysis and a qualitative approach. The content analysis method was used to summarize the Quranic teachings and the validity of spiritual transcendence and to interpret the research data. In reviewing the research literature, the Holy Quran, Shiite and Sunni commentary books, narrative sources and related articles have been studied. Quranic and hadith software is used to extract the categories and the MaxQDA software is used for coding and analyzing the data. Findings and results: According to the findings of this study, spiritual transcendence means to move upward and to improve the degree of existence, and to move from the weaker existence at the lower level to a stronger existence at the higher level. Spiritual transcendence is the ontological and transcendent drive to the origin of the existence (the most extreme order of existence) in the hierarchy of the human soul and in the hierarchy of the universe, which of course is accompanied by the "growth" and development of the seeker's existence, necessitating the "repentance" and ascension of man. It is far superior to the verses of infidelity and apostasy and "paradise". "Knowledge and discernment", "Faith and piety" and "adornment with the attributes of Paradise" are the Quranic criteria for spiritual transcendence and "Self-knowledge and theism", "God Worship", "Purity" and "Jihad and Struggle" are among the methods of "Spiritual Transcendence".