نویسندگان:

باقر ساروخانی¹ .

¹استاد، گروه جامعه شناسی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه آزاد اسلامی علوم تحقیقات تهران،تهران،ایران.

چکیده فارسی: آیات 55و 56 سوره مائده در عرف قرآن پژوهان شیعی به آیات ولایت مشهورند. در نظر آنان این آیات بر امامت علی (ع) دلالت می کنند، ولی اهل سنت در چنین دلالتی تردید کرده اند. دردیدگاه شیعه واژه « انّما» در آیه برای حصر وضع شده و «ولی» به معنای والی و اولی به تصرف و مترادف با معنای امام است. آیات ولایت در پی رخداد و تصدّق انگشتر در نماز به دست علی (ع) نازل شده است و ولایت را برای امام ثابت می کند. افزون بر مفاد خودآیات ، پیامبر نیز برای اثبات ولایت علی (ع) به این آیات تمسک جسته است. اهل سنت درباره این آیات سه دیدگاه دارند.برخی با پذیرش احادیث تصدّق، آیات ولایت را تنها بر همان معنای مورد نزول حمل می کنند. گروه دیگری از اهل سنت، مفاد آیه را تعمیم می دهند و با پذیرش شأن نزول آیات به تفسیر آنها می پردازند. بیشتر مفسران اهل سنت از جمله – طبری – زمخشری، فخر رازی،قرطبی و الوسی – از این گروهند. اینان با الغای خصوصیت از شأن نزول این آیات، ولایت را به همه مومنان تعمیم داده، آن را به معنای نصرت یا محبت می دانند و عبارت و « هم راکعون» را به معنای » و هم خاضعون» فرض می کنند. این دیدگاه ریشه نبوی ندارد و از صحابه نیز چنین تفسیری نقل نشده است. برخی از اهل سنت هم مفاد آیات ولایت را عام می شمارند و رخداد تصدّق انگشتر را به کلی انکار می کنند؛ این دیدگاه را ابن تیمیه در قرن هشتم پی نهادو برخی مانند ابن کثیر و ذهبی از وی پیروی کرده اند. رد برخی از منابع اهل سنت، اساتید نقل حادثه تصدّق به 26 طریق می رسد. اشکالهای اهل سنت در دیدگاه شیعه درباره این آیات از نادیده گرفتن احادیث شأن نزول آنها ناشی می شود.

کلمات کلیدی: قرآن ، ولایت ، سرپرستی ، امامت ، امام علی (ع) ، تصدّق ، تشیع ، تسنن .

1

English Abstract: 1