نویسندگان:

¹کارشناس ارشد مشاوره خانواده، گروه مشاوره و روان‌شناسی، واحد قوچان، دانشگاه آزاد اسلامی، قوچان، ایران

چکیده فارسی: تفکر انتقادی به‌منزله یک مهارت اساسی برای تربیت عاقلانه انسان در جامعه اسلامی شناخته ‏شده است. قرآن کریم به‌عنوان منبعی جهت دعوت به تفکر برای همه انسان‏ها حاوی مؤلفه‏های تفکر انتقادی است. هدف پژوهش حاضر ارائه مؤلفه‏های تفکر انتقادی باتوجه‌به تربیت آیه‏ای مستخرج از سوره مبارکه بقره است. روش پژوهش به شیوه توصیفی ـ تحلیلی انجام شده است. توصیفی به این دلیل که هدف پژوهشگر توصیف عینی، واقعی و منظم موضوع بوده است و ازسوی‌دیگر تحلیلی، به این دلیل که هدف آن تبیین ویژگی تفکر انتفادی حاصل از بررسی آیات سوره مبارکه بقره بود. برای رسیدن به هدف پژوهش، آیات مرتبط به‌صورت هدف‌مند از قرآن کریم انتخاب شده‏ است، سپس ازطریق تحلیل کیفی، با استفاده از تحلیل محتوایی استقرایی ـ قیاسی به شیوه کدگذاری باز داده‏های جمع‌آوری‌شده تجزیه‌وتحلیل شده ‏است. یافته‏های پژوهش حاکی از آن است که تفکر انتقادی ازجمله موضوعاتی است که در آموزه‏های اسلام تصریح و در قرآن مؤلفه‏هایی برای تفکر انتقادی ذکر شده است. درنهایت برای هریک از مؤلفه‏ها مصادیقی از سوره مبارکه بقره استخراج شد. نتایج پژوهش به تبیین مؤلفه‏هایی برای تفکر انتقادی انجامید که عبارتند از: قصه‏گویی، پرسشگری، داوری با معیار مشخص، تمثیل، استدلال، تحلیل انتقادی، پرهیز از تعصب و اغراض شخصی، عدالت‏ورزی و حقیقت‏جویی.

Identifying the Components of Critical Thinking with Reference to the Training in a Verse of the Holy Surah Al-Baqarah

English Abstract: Critical thinking is recognized as a basic skill in wise training of human beings in Islamic community. The Holy Quran, as a source of appreciating thinking for all human beings, contains the components of critical thinking. This research is aimed at identifying the components of critical thinking with reference to the training in a verse of the holy Surah of Al-Baqarah. This is a descriptive-analytical research. It is descriptive because the aim of the researcher is to describe the issue objectively, realistically and systematically. It is analytical in that it is intended to explain the nature of the critical thinking as a result of studying a special verse in Surah Al-Baqarah. Hence, the relevant verses were purposively selected from the Holy Quran. Then, using inductive-deductive content analysis in an open coding method, the collected data were analyzed through qualitative analysis. The findings of the research indicated that critical thinking is a special topic in the Islamic education and the Holy Qur'an contains its components. Finally, special examples were extracted from Surah Al-Baqarah for each of the identified components. The results of the study resulted in the identifications of the components of critical thinking including storytelling, questioning, judging with specific criteria, allegory, reasoning, critical analysis, avoiding personal bias and intentions, justice and truth-seeking.