نویسندگان:

¹استادیار گروه فقه و حقوق اسلامی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد شیراز، شیراز، ایران.

چکیده فارسی: تحقق اهداف فردی، سازمانی ـ نهادی و اجتماعی تعریف‌شده برای هر نظام آموزشی و درعین‌حال غلبه بر چالش‏های آن نهایتاً به توسعه شناختی، مهارتی و نگرشی فراگیران، وابسته است. ارشادگری به‌عنوان یکی از راهبرد‌های رویکرد تعاملی در یادگیری، با هدف کمک به فراگیر و حمایت او، درجهت دستیابی به اهداف آموزشی نقش مهمی ایفا می‌کند. هدف تحقیق حاضر، استخراج مؤلفه‌های ارشادگری در متون اسلامی است. با استفاده از روش تحلیل مضمون، نمونه‌ای از آیات، اقوال، سیره‌های عملی و دستورالعمل‌های انعکاس‌یافته در قرآن و نیز احادیث نقل‌شده از ائمه معصومین(ع) در کتب معتبر تعلیم‌وتربیت اسلامی و گزارش‌های تحقیقاتی به شیوه نظری انتخاب، تحلیل و مفاهیم شکل‌دهنده ارشادگری استخراج شدند. تحلیل داده‌ها در طی سه مرحله و با کاربرد روش تحلیلی اشتراوس و کوربین انجام شد. در مرحله اول؛ تعاریف، مفاهیم و ویژگی‌ها بررسی و بیش از 300 کد اولیه شناسایی و در مرحله دوم این کدها، درقالب دسته‌های بزرگ‌تر مفهومی، ذیل 25 مقوله اصلی طبقه‌بندی شدند. با هم‌سنجی و یکپارچه‌سازی این مقوله‌ها، نه مضمون محوری به‌عنوان مؤلفه‌های ارشادگری اسلامی ظهور یافت که شامل اسوگی، چالش‌انگیزی، مربی‌گری، مشاوره، حمایت‌گری، تشویق و تنبیه، تکریم و توجه، حسن خلق و تسهیل‌گری و شبکه‌سازی علمی ـ حرفه‌ای بود. این نه مضمون محوری ارتباط تنگاتنگی با هم داشته و در متون اسلامی توأمان ظهور می‌یابند که سازگار با جامعیت و یکپارچکی ذاتی دستورالعمل‌ها، احکام اسلامی و قضایای مطرح‌شده در متون وابسته است و کاربست این نتایج درعمل به پیوستگی، همخوانی و یکپارچکی جامعه، نظام آموزشی، عاملان آموزشی و فراگیران یاری می‌رساند.

The Components of Guidance on the Basis of Analyzing the Themes of Islamic Scriptures

English Abstract: The achievement of individual, organizational-institutional, and social goals defined for educational systems, as well as solving challenges, ultimately depend on learners’ cognitive, skill, and attitudinal development. Guidance, as a strategy of interactional approach aiming at helping the learners and supporting them, plays an important role in educational and professional success, by helping students and providing support to them. This research is an attempt to identify the components of Islamic guidance in the Islamic scriptures. Employing thematic analysis method, the researchers identified the verses of the Holy Qur’an, the sayings and traditions of the infallibles in the reliable educational sources, and the related researches were selected and analyzed and the components of Islamic guidance were. The analyses were conducted in three stages using Straus Corbin method. In the first stage, definitions, concepts, and the characteristics were identified from which more than 300 initial codes were explored. These codes were classified into 25 main categories in the second stage. Having integrated and having combined these categories, 9 core themes were identified as core components of the Islamic guidance. They included modeling, challenging, instructing, counseling, supporting, encouraging and punishing, dignifying and paying attention, kindness and simplicity, and scientific-professional networking. These nine core themes are closely interrelated and emerge in the Islamic texts together. They are consistent with the inherent integrity of the instructions and Islamic concepts. The application of these results in teaching contributes to the continuity, consistency and integrity of the community, educational system and educational administrators, and the learners.