چکیده فارسی: هدف اصلی پژوهش حاضر استخراج حقوق اساسی دانش‌آموز در نظام حقوقی ایران است تا با اتکای به آن، وظایف، تعهدات و مسئولیتهای معلمان، مسئولان مدرسه و سایر افراد دست اندرکار تربیت دانش‌آموزان شناسایی و معرفی شوند. پژوهش حاضر مطالعه‌ای کیفی است که با بهره‌گیری از روش تحلیل محتوای کیفی از نوع طبقه‌بندی استقرایی انجام شده است. مرور نظام‌مند و تحلیل منابع حقوقی به تدوین مجموعه‌ای از اصول تحت عنوان اصول حقوق دانش‌آموز در نظام حقوقی ایران منجر شده است. این اصول استخراج شده چهاردهگانه بر اساس میزان استناد در منابع قانونی مورد مطالعه در سه دستۀ تصریح شده در قوانین رسمی (مشتمل بر دسترسی به آموزش رایگان، تسهیلات تربیت‌بدنی و برخورداری از آموزش عالی)، تأیید شده در قوانین رسمی (مشتمل بر تأمین اجتماعی، آزادی انتخاب نوع و شیوه آموزش، ارتقای سطح دانش و آگاهی عمومی، آموزش به زبان مادری، امنیت تحصیلی، برخورداری از حقوق مساوی و آزادی فعالیتهای سیاسی و اجتماعی-فرهنگی) و تصریح شده در قوانین آموزش و پرورش (مشتمل بر پرورش خلاقیتهای هنری، ارتقای امکانات و فرصتهای مناسب اوقات فراغت، هدایت و راهنمایی تحصیلی و تسهیل شرایط آموزش کودکان با نیازهای ویژه) طبقه‌بندی شده اند. پیشنهاد می‌شود در مطالعات آینده الگوی مفهومی استخراج شده از نگاه صاحب‌نظران و متخصصان حقوقی و تربیتی مورد واکاوی قرار بگیرد و با اعمال نظرات آنان تعدیل و اصلاح شود.
Basic Student Rights within the Iranian Legal System
English Abstract: Having a clear set of basic Iranian students’ legal rights could serve as a practical guideline to commitments and responsibilities of teachers, administrators, and others dealing with education. To this end, all existing legal documents related to the topic were content analyzed. The result has been a set of fourteen principle areas which can be categorized into three subsets depending on the extent to which they are referred to and their source of extraction. One subset includes those that are clearly stated in the country’s official law, such as free access to basic education, physical education, and higher education. The second subset contains those rights confirmed in these same set of laws and include social security, freedom of choice as for the type and method of education, the use of mother language, academic security, equal rights, and freedom of socio-cultural and political activities. The third subset includes those that are clearly stated in the ministerial rules and regulations, such as the rights to artistic development, adequate leisure time facilities, academic guidance, and facilities for children with special needs. It is suggested that the derived conceptual model be reexamined by law experts and be modified based on their feedback.
Keywords: Iranian educational system , student rights , basic student rights , legal principles .