نویسندگان:

¹استادیار گروه حقوق دانشگاه آزاد اسلامی واحد بندرعباس

²کارشناس ارشد حقوق خصوصی دانشگاه آزاد اسلامی واحد بندرعباس

چکیده فارسی: هبه مهر و امکان رجوع از آن همواره مورد اختلاف دکترین حقوقی و رویه عملی محاکم بوده است و این اختلاف زمانی که مهر به‌ صورت کلی‌فی‌الذمه تعیین شده باشد بیشتر میشود. برخی هبه مهر کلیفیالذمه را به این دلیل که از اقسام عین میباشد، با استناد به صدر ماده 803 ق.م قابل رجوع میدانند و برخی در حکم ابراء میدانند و به استناد ماده 806 ق.م، قابل رجوع نمیدانند، لذا ضرورت این تحقیق از آن جهت است که آرای قضایی در این زمینه متشتت بوده و بررسی آن می‌تواند در جهت رسیدن به یک رویه واحد موثر باشد و هدف این پژوهش بررسی مبانی حقوقی، تحلیل رویه عملی، بررسی نظرات حقوقدانان و نهایتاً ارائه نظری مطابق با قانون میباشد و طبق بررسیهای به‌ عمل‌آمده هر چند کلیفیالذمه از اقسام عین است، اما آنچه که بر ذمه قرار میگیرد در حکم دین میباشد و احکام دین بر آن بار می‌شود و نتایج نشان می‌دهد جزء در موارد استثنایی که قانون صراحت دارد، در صورت هبه مهر کلی‌فی‌الذمه به زوج، با توجه به تملیکی بودن عقد هبه و تحقق مالکیت مافی‌الذمه، که اثر آن سقوط دین میباشد، امکان رجوع از هبه وجود ندارد.

Legal status of donation in relation to dowry and the possibility of retracting it with emphasis on the general obligation of dowry

English Abstract: The donation (hiba) of dower (mahr) and the possibility of revoking such donation has always been a matter of disagreement among legal scholars (doctrines) and the judicial practice of courts. This controversy becomes more pronounced when the dower is determined as kulli fi al-dhimma (a general obligation). Some scholars, considering hiba of a kulli fi al-dhimma dower as a type of specific property (‘ayn), argue that it is revocable based on the first part of Article 803 of the Civil Code. Others, however, regard it as a form of discharge (ibra’) and, relying on Article 806 of the Civil Code, maintain that it is not revocable. Therefore, the necessity of this study arises from the diversity and inconsistency of judicial decisions in this regard, and examining the issue may contribute to establishing a unified judicial approach.The aim of this research is to examine the legal foundations, analyze judicial practice, review juristic opinions, and ultimately present an interpretation in accordance with the law. Based on the conducted studies, although kulli fi al-dhimma is categorized as ‘ayn, what is actually owed (‘ala al-dhimma) is deemed as a debt (dayn), and the rules applicable to debts govern it. The findings indicate that, exce