نویسندگان:

محمدصادق کربلایی‌زاده استبرق¹ ، یحیی بوذری نژاد² ، محسن صبوریان³ .

¹دانشجوی دکتری جامعه‌شناسی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

²استاد گروه علوم اجتماعی اسلامی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

³استادیار گروه علوم اجتماعی اسلامی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

چکیده فارسی: هدف: این پژوهش باهدف بررسی دیدگاه امام موسی صدر در جایگاه یکی از عالمان مسلمان، در مواجهه با مسائل اجتماعی حوزه زنان و خانواده در دوران تجدد، و واکاوی راهکارهای پیشنهادی وی مبتنی بر رویکرد اسلامی انجام شد.
روش: این مطالعه با بهره‌گیری از روش تحلیل مضمون و با بررسی نظام‌مند مجموعه آثار امام موسی صدر انجام شد.
یافته‌ها: تحلیل آثار امام موسی صدر سه مسئله اصلی را نمایان کرد که عبارتند از: «ازدواج خارج از چارچوب»، «چندهمسری» و «نابرابری جنسیتی و سلب جایگاه اجتماعی زنان». از نگاه وی، علل پیدایش ازدواج‌های خارج از چارچوب، تغییرات سریع زندگی مدرن، نگرش غیراجتماعی به ازدواج و جمود در فهم احکام دینی است. راهکار او بازگشت به نگرش آسان‌گیر و اجتماعی اسلام به ازدواج و استفاده از پویایی‌های فقهی است. وی چندهمسری را حکمی مطلق نمی‌داند، بلکه آن را مشروط به شرایط خاص اجتماعی می‌داند که باید بدان مقید شود. وی در مسئله نابرابری جنسیتی، استضعاف و بهره‌کشی از زنان را عامل سلب جایگاه حقیقی و تباهی عمر آنان و محرومیت جامعه از ظرفیت‌های آنان می‌شمارد.
نتیجه‌گیری: این پژوهش نشان می‌دهد که امام موسی صدر با نگاهی اجتماعی و مقاصدی به متون دینی، راهکارهایی مبتنی بر اسلام برای مسائل زنان ارائه می‌دهد که بر فراهم‌آوردن شرایط برای حضور عزتمندانه و عفیفانه زنان در عرصه‌های مختلف اجتماعی، با تأکید بر هویت‌بخشی و آزادی مثبت، تأکید دارد. پژوهش حاضر گواهی است بر تلاش متفکران مسلمان برای به‌کارگیری ظرفیت‌های دیدگاه اسلامی در پاسخ به چالش‌های نوظهور در حوزه زنان و خانواده.

کلمات کلیدی: نابرابری جنسیتی ، چندهمسری ، مسائل اجتماعی زنان و خانواده ، ازدواج خارج از چارچوب ، اندیشه امام موسی صدر .

Contemporary Social Problems of Muslim Women and Families in the Thought of Imam Musa Sadr

English Abstract: Objective: This study examines the views of Imam Musa Sadr, a prominent Muslim scholar, on social problems related women and the family in the modern era. It also seeks to analyze his proposed solutions based on an Islamic approach. Methods: Employing a thematic analysis approach, this research involved a systematic examination of Imam Musa Sadr's complete works. Findings: The analysis identified three mail themes in Sadr's works: "Non-traditional marriage", "polygyny", and "gender inequality and the usurpation of women’s social status". In his view, the causes of non-traditional marriage are rapid changes in modern life, an non-social perception of marriage, and rigid interpretations of religious decrees. His proposed solution is a return to Islam's flexible and social view of marriage and the use of dynamic jurisprudence. He regards polygyny not as an absolute decree but as a conditional one, dependent on specific social circumstances. Regarding gender inequality, he considers the subjugation and exploitation of women, which leads to the usurpation of their true status, the waste of their potential, and society's deprivation of their contributions. Conclusion: This study demonstrates that Imam Musa Sadr employs a social and teleological approach to religion to offer Islamic solutions to women’s problems. His solutions emphasize providing the conditions for women's dignified and chaste presence in various social spheres, with a focus on empowerment and positive freedom. This study attests to the efforts of Muslim thinkers to utilize the capacities of the Islamic perspective in responding to emerging challenges in the realm of women and the family.