نویسندگان:
محمدجواد یعقوبی1 ، ناصر باقری بیدهندی2 .1استادیار مجتمع آموزش عالی تاریخ سیره و تمدن اسلامی، گروه علمی اندیشه و مبانی اسلامی، جامعه المصطفی العالمیه، قم، ایران.
2استادیار مجتمع آموزش عالی تاریخ سیره و تمدن اسلامی، گروه علمی تاریخ اهل بیت (ع)، جامعه المصطفی العالمیه، قم، ایران.
چکیده فارسی: هدف: در تعالیم اسلامی نقش بسیار اساسى زن در خانواده، جایگاه همسرى و مادرى اوست که از حیاتى‌ترین مسئولیت‌ها در ایجاد سلامت در جامعه به‌شمار می‌آید. پژوهش حاضر با هدف بررسی اهمیت نقش زنان و جایگاه اجتماعی آنان در حفظ و انتقال ارزش‌های شهیدپروری به نسل‌های بعد انجام شد. رویکرد تحقیق بر تأکید بر ویژگی‌های معنوی زن و اثرگذاری آن بر ترویج و ارتقای شهیدپروری متمرکز است. مورد مطالعاتی در این پژوهش اسماء بنت‌عمیس می‌باشد؛ بانویی با کرامت و فضیلت و از اصحاب رسول الله (ص) که همراه همسر خود جعفر طیار از پیشگامان پذیرش اسلام بود. روش: این پژوهش به‌روش تحلیلی- اسنادی و بر پایه مطالعه منابع تاریخی و روایی مرتبط با زندگی و نقش اسماء بنت‌عمیس انجام شد. یافته‌ها: نتایج نشان می‌دهد در الگوی معنویت اسلامی، زن ایفاکننده نقش محوری در ارتقای جایگاه معنوی در خانواده است. اسماء بنت‌عمیس، محور سوق‌دهنده خانواده به سوی معنویت بود؛ همراهی و مشارکت در فعالیت‌های مجاهدانه همسر، حمایت عاطفی و معنوی از وی، پرکردن فراغت زندگی همسر، تربیت و پرورش فرزندان، تقویت ارتباطات خانوادگی، حفظ و ترویج ارزش‌های شهید، ارائه الگو و اسوه‌سازی از شهید در خانواده، و تقویت ایمان و ارزش‌های معنوی در خانواده از مهم‌ترین مؤلفه‌های نقش‌آفرینی این بانو به‌شمار می‌رود. نتیجه‌گیری: اسماء بنت‌عمیس را می‌توان نمونه‌ای موفق از زن مسلمان مؤمن و فعال در ارتقای معنویت خانواده و ترویج فرهنگ ایثار و شهادت دانست. تبیین این الگو، زمینه‌ساز تقویت نقش زنان در انتقال ارزش‌های معنوی و شهیدپروری در جامعه امروز خواهد بود.
The Spiritual Role of Women and Its Analysis in Promoting the Values of Martyrdom within the Family: A Case Study of Asmāʾ bint ʿUmays
English Abstract: Objective: In Islamic teachings, the woman's fundamental role within the family is that of wife and mother, which constitutes one of the most vital responsibilities for cultivating a healthy society. This study aims to examine the importance of women’s role and social status in preserving and transmitting values of martyrdom to subsequent generations. The research approach emphasizes the spiritual characteristics of women and their effect on fostering and promoting martyrdom; the case examined is Asmāʾ bint ʿUmays, a dignified and virtuous lady and one of the Companions of the Prophet (peace be upon him), who—together with her husband Jaʿfar al-Ṭayyār—was among the early adherents of Islam. Method: This research was conducted using an analytical–documentary approach, based on a study of historical and narrative (hadith) sources related to the life and role of Asmāʾ bint ʿUmays. Findings: The results indicate that, within the Islamic model of spirituality, the woman functions as a central actor in elevating the family’s spiritual standing. Asmāʾ bint ʿUmays served as the driving force guiding the family toward spirituality; her accompaniment of and participation in her husband’s mujahid activities, her emotional and spiritual support for him, providing purposeful engagement in her husband’s life, the upbringing and education of children, strengthening family bonds, preserving and promoting martyrdom values, presenting the martyr as a role model within the household, and reinforcing faith and spiritual values in the family are among the principal components of her role. Conclusion: Asmāʾ bint ʿUmays can be regarded as a successful exemplar of a believing Muslim woman actively engaged in enhancing familial spirituality and promoting a culture of sacrifice and martyrdom. Articulating this model can facilitate strengthening women’s role in transmitting spiritual and martyrdom-oriented values in contemporary society.